امیر احمدیان: ترامپ و پوتین در اوکراین به توافق نمی‌رسند

 بجز اینکه حضور ترامپ در کاخ سفید چه تحولاتی را برای خود آمریکا به ارمغان خواهد آورد، بحران های جهانی نیز منتظر روی کار آمدن ترامپ هستند تا مشخص شود این انتخاب چه تاثیری بر معادلات متعدد جهانی خواهد داشت. یکی از این بحران ها در کانون برخورد روسیه و اروپا و آمریکا است. اوکراین از جمله موضوعاتی است که ناظران بین المللی، ادامه بحران و تقابل آمریکا و روسیه را در آنجا محتمل می دانند. نزدیکی ترامپ به روسیه بر روند این بحران  است اما روسیه در صحنه اوکراین و کریمه حاضر به امتیاز دادن نیست. ضمن اینکه اتحادیه اروپا به موضوع اوکراین به مثابه خط قرمز می نگرند و با هزینه هایی که در این صحنه در مسیر تحریم روسیه داده اند حاضر به شکست نیستند. در این باره با بهرام امیر احمدیان کارشناس مسائل آسیای میانه و قفقاز گفت و گو کرده ایم که از نظر می گذرانید.
نزدیکی آمریکا و در راس آن ترامپ به روسیه بر روند بحران اوکراین چه تاثیری می تواند داشته باشد؟ اگر امریکا، اوکراین را رها کند اروپا چه رفتاری از خود نشان خواهد داد؟

روسیه و آمریکا به شکل ذاتی و ماهوی نمی توانند به همدیگر نزدیک شوند. اگر در حال حاضر علاقه ای به این موضوع وجود داشته باشد آنچه روسیه را می تواند در مقابل آمریکا قرار دهد منطقه اروپا است. موضوع سپر دفاعی اروپا، ناتو و همچنین مسائل نظامی دیگر هم وجود دارد. اینکه آقای ترامپ بگوید با پوتین دوست هستم بیشتر حالتی شعاری دارد و ذاتا با توسعه طلبی و با اقداماتی که انجام داده می شود مطابقت ندارد. مسئله اوکراین که به میان می آید در چارچوب اتحادیه اروپا تعریف می شود و امریکا ناگزیر است از این بحران که خود در آن دخیل است، حمایت کند و در ساختارهای اروپا مشارکت کند. همسویی آمریکا با اروپا در این موضوع هم به نفع خود امریکا است و هم اروپا. آنها هزینه های زیادی کرده اند تا بتوانند روسیه را کنترل کنند. از این رو نمی توان بین ترامپ و پوتین بر مبنای تنشهای گذشته دوستی تعریف کرد. این تضاد را در سوریه هم می توان دید که دو طرف نمی توانند به روندی بر مبنای حل سیاسی مسئله نزدیک شوند. بنابراین در مسئله اوکراین به نظر نمی رسد که روسیه اقدامی به نفع امریکا انجام دهد یا امریکا انرا فراموش کند.
گفته می شود ترامپ با موضوع اوکراین به شکلی سرد برخورد می کند و قبل از انتخابات هم با رئیس جمهور اوکراین دیدار نداشته است. از این رو گرایش به حل بحران از مسیر کنار آمدن با پوتین وجود ندارد؟
در گفت و گویی که رئیس جمهوری اوکراین پورشنکو با ترامپ داشته است ترامپ قول داده است که از او حمایت کند. لذا روی این موضوع حساب می شود. در فضای سیاسی اوکراین، آقای ترامپ علاقه مند است مسئله اوکراین را به نحوی با روسیه حل کند. به این ترتیب بعید به نظر می رسد که در آینده، امریکا بخواهد ما به ازای رها کردن اوکراین به روسیه نزدیک شود. زیرا که این موضوع در سیاستهای کلی امریکا نمی گنجد. برنامه های امریکا در راستای مهار روسیه و سپر دفاع موشکی است که روسیه از آن نگران است و آمریکا در این باره اقدام خواهد کرد و البته کارهایی هم صورت داده شده است.
موضوع ناتو هم می تواند در شکاف بین آمریکا و اروپا تاثیر گذار باشد؟ اروپا باید به دنبال پیمان نظامی جدا از آمریکا باشد؟
اروپا چون متشکل از کشورهای کوچکی است، ناگزیر هستند یک ارتش مشترک داشته باشند. تشکیل ارتش متحد اروپایی به مفهوم این است که در فضای دفاعی، راهبرد یکسانی بوجود آید. این موضوع می تواند به بهانه کاهش حمایت امریکا و کم رنگ شدن حضور آن در ناتو اتفاق افتد. ولی در نهایت باید گفت ناتو سازمانی نیست که امریکا بخواهد آن را رها کند. به هر حال ناتو در بازی نظامی آمریکا تعریف می شود. آمریکا اگر بخواهد در ناتو اشتراکاتی نداشته باشد یا نقشش را کمتر کند اعضای دیگر ناتو ممکن است متضرر شوند، ولی بیشتر از همه آمریکا است که می خواهد در صحنه اروپا حضور و نفوذ داشته باشد زیرا که منافع زیادی در آن دارد. آمریکا می خواهد در صحنه اقیانوس آرام یا در استرالیا حضور داشته باشد. همه اینها نشان می دهد که ترامپ در حالتی شعار گونه حرف می زند و سخنان او منطق استراتژیک ندارد. او هنوز به کاخ سفید نرفته است، وقتی به کاخ سفید برود و دولتش را معین کند، باید به طور کلی با کنگره، سنا و مراکز دیگر قدرت امریکا هماهنگی و همپوشانی داشته باشد. از این رو فکر نمی کنم اوکراین از دستور کار حمایت آمریکا خارج شود.
به نظرتان همگرایی خاصی بین ترامپ و پوتین شکل نمی گیرد و دوستی و رابطه نزدیک بین آمریکا و روسیه در حد شعار می ماند؟
اینچنین است. چنین موضوعی در حد اینکه همگرایی خاصی بوجود بیاید نمی تواند برنامه ریزی و عملیاتی شود. هر چه که به تشکیل دولت نزدیک شویم افرادی که در راس پست های استراتژیکی و امنیتی امریکا انتخاب می شوند، مسائل دیگری را مطرح خواهند کرد و همین طور هم است. درست است که حزب دیگری قدرت را در دست گرفته است اما نشان داده شده است که تغییرات بنیادی در سیاست خارجی امریکا داده نمی شود یعنی نمی توانند چنین تغییری را بدهند. ساختار بر این مبنا تشکیل شده است و بر مبنای آن منافع ملی، منافع حیاتی و بازی های نظامی شکل می گیرد و تعریف می شود و همه اینها در یک مجموعه و پکیج کامل نگاه می شود.
چطور می شود که این بازی به هم بخورد؟ ممکن است که روسیه در منطقه های مختلف فعالیت داشته باشد، اما این حضور، یک حضور استراتژیک و بلند مدت نیست، بیشتر تاکتیکی است. چون که روسیه توانایی حفظ این جایگاه را ندارد و نمی تواند به آن پاسخ دهد. از لحاظ نظامی و تاکتیکی ممکن است بتواند حضور داشته باشد اما ادامه این برنامه دشوار است. توانایی اقتصادی روسیه چقدر است؟ پوتین تمایل دارد در سوریه حضور داشته باشد، در اوکراین، در خاورمیانه و جاهای دیگری نقش آفرینی کند ولی عقبه و پشتیبانی ندارد و استراتژی آن حالتی ظاهری دارد.
چه چشم اندازی برای حل بحران اوکراین وجود دارد؟ آمریکا می تواند روسیه را در فشار قرار دهد تا عقب بنشیند؟
امریکا به هر حال توانایی زیادی دارد. امکانات دارد، زمینه هایش را هم فراهم کرده و قابل مقایسه با روسیه نیست. اینکه فکر کنیم روسیه بخواهد با آمریکا به نوعی نزدیکی داشته باشد باید به درخواست های آمریکا پاسخ دهد. یکی مسئله سوریه است و مسئله دیگر اوکراین است. پورشنکو هم اظهار داشته که ترامپ با او در مورد اوکراین و کریمه صحبت کرده است. به همین جهت کریمه نقطه بسیار مهمی است. در این مسیر اروپا هزینه های زیادی را برای تحریم روسیه متقبل شده است، ضرر های زیادی در این مسیر دیده و مبادلات تجاری و انرژی را کاهش داده و این را به تمامیت ارضی اوکراین گره زده است. به این سبب اگر حتی مسائل استراتژیکی بین اروپا و روسیه حل شود ولی مسئله کریمه مسئله حادی است، چون که ممکن است تبدیل به یک رویه شود. از این منظر در زمانی که موضوع کوزوو را به رای گذاشته بودند تا به عنوان یک کشور قلمداد شود و از صربستان استقلال پیدا کند آنوقت روسیه اعلام کرد ما از این موضوع می توانیم استفاده کنیم.
از این رو جریان به گونه ای پیش رفت که کریمه را اشغال کرد. این موضوع مسئله ای جدی است. ممکن است در جاهای دیگری هم بخواهد این کار را انجام دهد. عمده ترس اروپا روی این موضوع است. این موضوع ممکن است در آسیای مرکزی و بخشهای روس نشین آن هم اتفاق بیفتد. از این رو این مدل جریانی خطرناک است که روسیه پیش گرفته است و برای فروکش کردن و سیراب کردن جاه طلبی این کشور رقم می خورد.
در پس زمینه فکر پوتین این موضوع وجود دارد که مرزهای روسیه را توسعه دهد. در این باره موضوع جزایر کوریل هم مطرح است که رئیس جمهوری ژاپن هر چند تمایل دارد با پوتین در مورد آنها با روسیه مذاکره کند، اما روسیه از مذاکره در مورد آن سر باز می زند و آنرا به عنوان غنائم جنگی حساب می کند. به جمهوری بالتیک هم به این شکل نگاه می شود که بعد از جنگ سرد، به عنوان غنائم جنگی موضوع تنش قرار گیرد. این موضوع مسئله خطرناکی است.
بنابراین از دید آمریکا برای اینکه این تنشها در آینده کاهش پیدا کند بایستی امریکا موضع سخت تری در مقابل روسیه بگیرد و در مقابل این موضوع عکس العمل نشان دهد.
در مورد روابط ترامپ و پوتین حساسیت هایی وجود دارد. انتخاب شخصی نزدیک به پوتین برای وزارت امور خارجه امریکا نیز در این باره قابل تفسیر است. همچنین روسیه متهم به دستکاری در انتخابات هم شده است. این موضوع غیر طبیعی نیست؟
قبل از انتخابات و بعد از پیروزی ترامپ مسائلی مطرح شده است که مشکوک به نظر می رسد و همچنین اذعان ترامپ در نزدیکی به روسیه و مطرح شدن رفاقت پوتین و ترامپ مزید بر علت شده است و انتقادات زیادی را از طرف مراکز قدرت در امریکا نیز بوجود آورده است. پوتین به دستکاری در تغییر روند انتخابات متهم شده و این مسئله موضوعی جدی است. به نظر می رسد که ممکن است ترامپ برای برائت از اتهامی که به او وارد می کنند مجبور باشد رفتار خود را برعکس آنچه در شعارهای انتخاباتی داشته با پوتین مطرح کند.
به نظرتان احتمال معامله روسیه و آمریکا در مورد کریمه و سوریه وجود دارد؟ که روسیه امتیازهایی در سوریه بدهد و از طرفی در صحنه کریمه امتیازهایی بدست آورد؟

طبیعی است که روسیه وقتی منافعش ایجاب کند خیلی از طرفها و دوستان خود را رها می کند. برای روسیه مهم تر از هر چیز منافعش است و منافع طولانی مدت را مهمتر از منافع کوتاه مدت می داند. به این سبب روسیه همیشه در تعاملات و معادلات خود، به دنبال امتیاز حداکثری است و اگر بخواهد مصالحه کند بیشتر به منافع حداکثری نگاه می کند. از این رو منافع کریمه برای روسیه بسیار مهم است و ممکن است در صحنه هایی دیگر به امریکا امتیازهایی بدهد که کریمه را داشته باشد. از بعد نظامی و استراتژیک جایگزینی برای آن وجود ندارد. چون در منطقه ای واقع شده است که روسیه هر گونه تسلیحاتی می تواند در آنجا مستقر کند و خیلی از مناطق را زیر نظر داشته باشد و از تهاجم به خاک روسیه جلوگیری کند.
بندر طرطوس در سوریه قابل چشم پوشی برای روسیه است؟ رفتار روسیه در صورت حل بحران سوریه چه چشم اندازی می تواند داشته باشد؟

حضور روسیه در سوریه عمدتا بخاطر دسترسی به بندر طرطوس است. ناوگان نظام ماورا دریا در آنجا مستقر است. اگر به روسیه اطمینان بدهند که این پایگاه در دست روسیه خواهد بود بدون درنگ سوریه و ایران را رها خواهد کرد و موضوع اصلی فقط این پایگاه است. ترس روسیه از این است که ممکن است با رفتن اسد به این بندر دسترسی نداشته باشد و از این رو با چنگ و دندان از اسد حمایت می کند. بازسازی حلب و دیگر مناطق سوریه زمان و هزینه بالایی می طلبد که به نظر می رسد روسیه نمی تواند این هزینه را پرداخت کند. به هر حال این بستگی به تصمیمات و معادلات آینده دارد.