بهشتی‌پور: ایران می‌تواند پاسخ‌های دیگری به نقض برجام دهد

 تمدید قانون ایسا در آمریکا باعث عکس العمل ایران شد. روحانی در نامه هایی جداگانه دستوراتی به ظریف و صالحی داد تا گامی در راستای پاسخ به نقض برجام از سوی آمریکا داده شود. یوکیا آمانو مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی با سفر به ایران با چند مسئول ایرانی از جمله صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی دیدار و در مورد مسائل جدید پیش رو گفت و گو کرد. آمانو گفت: دو طرف در این دیدار درخصوص موضوعات مختلف همچون آب سنگین، اورانیوم غنی شده و ذخایر ایران، تحقیق و توسعه و محتوای فرمان رییس جمهوری در خصوص پیشران ها بحث و تبادل نظر کردند. در این باره با حسن بهشتی پور کارشناس مسائل دیپلماتیک گفت و گو کرده ایم که از نظر می گذرانید.

موضوع فرمانی که رئیس جمهوری ایران به آقای صالحی دادند در مورد برنامه‌ریزی برای طراحی و ساخت پیشران هسته‌ای بود. آقای آمانو در این مورد هم گفت و گو کرده اند. آیا این دستور برجام را نقض می کند؟
پیشران ترجمه موتور است. موتور کلمه ای انگلیسی است که بجای آن پیشران استفاده شده است. دستور در مورد ساخت پیشران هر وسیله ای است اعم از کشتی یا زیر دریایی است که در آب حرکت می کند. بعضی از پیشران ها یا همان موتورها ساخته می شوند که با سوخت هسته ای کار می کنند. سوخت هسته ای این موتورها همان طور که آقای صالحی هم توضیح دادند می تواند از 5 درصد تا 90 درصد باشد. باید روی این موضوع که این موتور چگونه طراحی می شود و ساخته می شود و به چه اورانیومی با چه درجه غنی سازی احتیاج دارد، بررسی و تحقیق شود. معمولا آن چه که در دنیا ساخته شده است اورانیوم غنی سازی شده ای بین 40 تا 60 درصد نیاز دارد. البته عدد دقیقی نمی توان برای آن بیان کرد.

ابتدا باید کشتی یا زیر دریایی که برای این منظور نیاز است ساخته شود و پس از آن متناسب با چگونگی ساخت و طراحی موتور، درصد غنی سازی هم مشخص می شود. در اینجا در موضوع دستوری که آقای روحانی به آقای صالحی و سازمان انرژی هسته ای دو تا دستور مشخص است.

تحقیق و بررسی یا همان R&D هست که در طراحی و ساخت پیشران هسته‌ای جهت بهره‌گیری در حوزه حمل‌ونقل دریایی، با ‏همکاری مراکز علمی و تحقیقاتی انجام گیرد. این موضوع باید مورد بررسی قرار گیرد و این پیشرانها در ایران طراحی و ساخته شود.

و نکته دوم تامین سوخت این پیشران است که آن هم نیاز به تحقیق و بررسی و توسعه دارد ولی به نظر می رسد که امکان دست یابی به آن سهل الوصول تر است. چون دانشمندان ایرانی که تا 20 درصد غنی سازی را انجام داده اند، می توانند این غنی سازی را هم انجام دهند. البته بستگی به شرایط کار دارد که تا 40 یا 60 درصد می توانند غنی سازی کنند.

در سفر آمانو به ایران هم رایزنی هایی در این رابطه انجام شده است؟
بله، نکته مهم این است که همه این فعالیت ها زیر نظر آژانس خواهد بود و آژانس این روند را زیر نظر خواهد داشت و هیچ چیز مخفیانه وجود ندارد. دوم اینکه موضوع طراحی و ساخت پیشران و سوخت آن در سطح مسائل نظامی نیست. این موضوع در مورد مسائل کشتی رانی، بازرگانی، تجاری و نفت کش ها است.

این روند چقدر زمان نیاز دارد؟
به هرحال ساخت این پیشرانها حداقل 4 تا 5 سال از مرحله صفر تا صد آن کار می برد. بستگی دارد که چه توانی روی آن گذاشته شود و با چه سرعتی جلو برود.

این دستور و آمدن آمانو به ایران چه پیامی را از طرف ایران صادر می کند؟
به نظر می رسد که این موضوع چند پیام مهم دارد. یکی از این پیام های مشخص این است که اگر برجام با نقض طرف مقابل روبرو گردد یا رفتاری سر بزند که مورد رضایت طرف ایرانی نیست، ایران می تواند زمینه های مختلفی باز کند و کارهای متفاوتی را در این باره انجام دهد. یکی از کارهای انجام شده نامه رئیس جمهور بود. مثل همین کار دهها کار دیگر هم می توان انجام داد . مهم این است که ایران خود را متعهد به برجام می داند و در چارچوب برجام فعالیت خواهد کرد ولی نسبت به نقض برجام از طرف مقابل بی تفاوت نخواهد بود و با دقت موضوعات را دنبال می کند. این موضوع را هم از جنبه دیپلماتیک و هم از جنبه حقوق بین الملل دنبال می کند و به کمیسیون مربوطه ارجاع داده است. بردن آن به دادگاه صالحه بین المللی از لحاظ حقوق بین المللی هم باز است.

به نظرتان عکس العمل ایران در این رابطه از لحاظ رسانه ای قابل قبول بود؟
به هر حال دیپلماسی رسانه ای باید فعال باشد که بتوانیم در عرصه بین المللی نگاه خود را توضیح دهیم. بگوییم که چرا ایران معتقد است کنگره و سنای آمریکا در این رابطه در روند برجام کارشکنی میکنند و به طور دقیق توضیح داده شود که چرا ایران تمدید قانون ایسا را نقض آشکار برجام می داند. این نکته نظر باید از طریق رسانه ها و کارشناسان به زبانهای مختلف به تمام دنیا و افکار عمومی آن توضیح داده شود و تبیین شود.

البته در داخل کشور با توجه به اینکه برجام سندی است که همه به اجرای آن متعهد هستند باید در مورد مطالبات و حق و حقوق بین المللی آن سخن گفته شود و افکار عمومی داخلی متوجه آنها شود. نکته دیگر اینکه از نظر بالا بردن توان صنعت هسته ای با حفظ تمام جهت های ایمنی و نظارت ها، کار ادامه پیدا خواهد کرد. به هر حال برجام در راستای کاهش هزینه ها شکل گرفته و نباید رفتاری در جهت افزایش هزینه ها انجام داد.

سفر آمانو در این شرایط و با توجه به مسائل جدید پیش آمده چه تاثیری در روند ساخت پیش ران می تواند داشته باشد؟
آمانو در این شرایط به ایران آمده است و تمایل داشته است در مورد روند جدیدی که ایران می خواهد دنبال کند صحبت و مذاکره کند. موضوع طراحی و ساخت پیشران و تولید سوخت آن نه تنها نقض برجام نیست بلکه در حد تحقیق و توسعه ای است که کشورها مجاز هستند با نظارت آژانس به آن بپردازند. این موتور باید ابتدا ساخته شود و بعدا متناسب با آن موتور سوخت تولید شود.

در وظایف آژانس این مورد پیش بینی شده است که آژانس به توسعه انرژی هسته ای صلح آمیز کمک کند. در مورد موضوع پیشرانهای با سوخت هسته ای هم ایران می تواند از آژانس کمک بخواهد؟
یکی از وظایف اصلی سه گانه آژانس کمک برای استفاده صلح آمیز انرژی هسته ای در کشورهای عضو است. یعنی ترویج انرژی صلح آمیز هسته ای و استفاده بهتر و بهینه تر در کشورهای مختلف یکی از وظایف آژنس است . آژانس باید برای توسعه امن و ایمن این انرژی و ثانیا به ترویج آن کمک کند. ولی دقیقا به ساخت پیشران هسته ای اشاره نشده است. وظیفه آژانس به طور کلی توسعه فن اوری صلح آمیز هسته ای در کشور های مختلف دنیا از جمله ایران و کمک های همه جانبه علمی است.