روحانی برای جایگزین هاشمی شدن صبرش را زیاد کند

او چهره ای استثنایی بود. این را همه می گویند. بسیاری از چهره های سیاسی کشور از اصلاح طلب گرفته تا اصولگرا معتقدند نقش آیت الله هاشمی رفسنجانی در ساماندهی گروه ها و چهره های اعتدالی کشور به ویژه در سال های اخیر، نقشی بی بدیل بوده است. از همان ساعات اولیه ای که آیت الله از دنیا رفت تا همین امروز چند سوال در بین اذهان عمومی و همچنین بسیاری از چهره های سیاسی تداعی می شود؛ «حالا چه خواهد شد؟»، «تکلیف جریان اعتدالی چه می شود؟»، «کدام شخصیت اعتدالی پرچم دار تفکر آیت الله خواهد بود؟» و…

گرچه در روزهای گذشته نام هایی همچون حسن روحانی، علی اکبر ناطق نوری و سید حسن خمینی برای در دست گرفتن میراث فکری آیت الله هاشمی نام برده می شود اما حسین کمالی مشاور آیت الله هاشمی، معتقد است جایگزینی هاشمی کار سختی است اما ادامه راه او نه.

وزیر کار در دولت سازندگی و مشاور او در مجمع تشخیص مصلحت نظام معتقد است جریان اعتدال آنقدر در میان مردم و کنشگری های سیاسی ریشه دوانده است که بعید است در آینده ای نزدیک از سپهر سیاسی کشور رخت بربندد.

او معتقد است حسن روحانی نمی تواند به صورت تام و تمام جایگزین آیت الله هاشمی شود و اگر می خواهد پرچم تفکر آیت الله را در دست بگیرد باید صبر بیشتری داشته باشد. صبری ماننند صبر آیت الله برای تحمل جریان تخریب گر.

مشروح گفت وگوی خبرهدف  با حسین کمالی را می خوانید.

آقای کمالی از درگذشت آیت الله هاشمی رفسنجانی چند روزی می گذرد و علاوه بر بهت عمومی در بین مردم و حتی مسوولان، یکی سوال زیاد تکرار می شود: فضای سیاسی کشور بعد از آقای هاشمی چگونه پیش خواهد رفت؟ تحلیل شما از دوران پساهاشمی چیست؟
امروز در مورد فضای سیاسی آینده در فقدان آیت الله هاشمی رفسنجانی وضعیت گنگی به چشم می خورد. اما طبیعتا در آینده این وضعیت ادامه پیدا نخواهد کرد و جریانات سیاسی در جایگاه خودشان قرار خواهند گرفت . افکاری که آیت الله هاشمی به عنوان یک سیاستمدار معتدل در جامعه رشد داده، درحدی پیشرفت کرده است که می بینیم در بین  گروه ها و جریانات سیاسی مختلف نسبت به افراط گرایی واکنشی منفی وجود دارد. هرگاه که حرف تند و بی منطقی زده می شود و حب و بغض ها بر کنشگری سیاسیون حکومت می کند می بینیم که جامعه  به آن واکنش نشان می دهد. وقتی این واکنش های مردمی را می بینیم متوجه می شویم که جریان اعتدالی در کشور نهادینه شده است و این موضوع به گروه ها و یا جریان خاصی برنمی گردد بلکه این میل به اعتدال در متن جامعه وجود دارد. بنابراین به نظر من راه آقای هاشمی نه در بین جریانات سیاسی که در بین مردم هم ادامه دار است.

پس به نظر شما جریان اعتدالی کشور نباید نگران فقدان حضور هاشمی باشند؟
در حال حاضر وقتی با افراد گوناگون در جامعه صحبت می کنیم می بینیم که  همه به سمت نوعی انصاف گرایش پیدا کرده اند و این موضوع نشان می دهد که  جریان سیاسی هر دو جناح فارغ از اینکه وابسته به چه نوع تفکری هستند به سمت اعتدال گرایی در حرکت هستند  و این میراث آیت الله هاشمی رفسنجانی برای بیشتر کنشگران سیاسی کشور است. به خاطر همین هم شخصیت های سیاسی کشور و جریانات سیاسی می توانند با درس هایی که از ایشان گرفته اند جریان اعتدالی را ادامه دهند و توازن را بیشتر از گذشته در جامعه حفظ کنند. به خاطر همین هم من معتقد هستم ادامه راه اعتدالی کشور در فقدان آیت الله هاشمی نباید ناامید شود و فکر کند حتما ادامه این راه باید قائم به یک فرد باشد. درست است که نقش آقای هاشمی بی بدیل است اما باید راه او را ادامه داد.

حسن روحانی در سال 92 با پشتیبانی کسانی همچون آیت‌الله هاشمی توانست رای مردم را به خود اختصاص دهد و او و دولتش در واقع برآمده از نوعی اعتدال گرایی هستند، می توانیم از او به عنوان کسی که جریان معتدل کشور یا حتی اصلاح طلب کشور را در دست بگیرد نام ببریم؟
حسن روحانی با توجه به رای آوریش در سال 92 و اعتماد مردم به او، می تواند نقش مهمی در ایجاد وفاق ملی داشته باشد. اما من فکر نمی کنم که روحانی بتواند به صورت تمام و کمال جایگزین کاملی برای آیت الله هاشمی رفسنجانی باشد. وضعیت در مورد آقای ناطق نوری هم همینگونه است. در ضمن ناطق نوری و حسن روحانی هیچ گاه خودشان را اصلاح طلب ندانسته اند و نمی توانیم بگوییم که مثلا این دو نفر می توانند خلاء وجهه اصلاح طلبانه آیت الله هاشمی را پر کنند. گرچه هر دو چهره هایی اعتدالی هستند اما قطعا پیدا کردن جایگزین برای هاشمی سخت خواهد بود. من سال ها با ایشان از نزدیک کار کردم و مشاور او بودم. صبر و تحمل او در کار و ارتباطات گسترده ای که او با گروه های مختلف از گروه های سیاسی و دانشجویی گرفته تا ورزشی و فرهنگی داشت، مثال زدنی بود. او نسبت به خیلی از مسائل صبر پیشه کرد و همین صبوری او باعث اعتماد بیشتر مردم به او شد. بنابراین کسانی مانند حسن روحانی اگر می خواهند که جایگزینی برای رهبریت معنوی جریان اعتدال باشند باید صبر و تحمل بیشتری داشته باشند.

عده ای از چهره های سیاسی مانند آقای هاشمی خودشان را به هم نشینی با جریان خاص سیاسی محدود نکردند و سعی بر فراجناحی عمل کردن داشتند. رویه ای که در بین برخی سیاسیون دیگر هم کم کم در حال تکرار شدن است، کسانی مانند ناطق نوری، علی لاریجانی، عارف و روحانی از جمله این شخصیت ها هستند. در کنار هم قرار گرفتن این شخصیت های فراجناحی در فضای پساهاشمی چقدر می تواند فضا را از دست تندروها خارج کند؟
طیفی از اصولگرایان باید بدانند که با کینه توزی و تخریب گری نمی توانند به هیچ جایی برسند. در واقع هیچ جریانی حق ندارد جریان دیگری را تخریب کند. ما باید خوشحال شویم که اصولگرایان به نوعی وحدت برسند و در کنار یکدیگر قرار بگیرند و برای اداره جامعه برنامه بدهند و این برنامه توسط مردم ارزیابی شود و اصلاح طلبان هم با آن ها در اجرای این برنامه همکاری کنند. برای اصلاح طلبان هم همینگونه است. آن ها هم در صورت حضور در انتخابات باید برنامه بدهند و با جامعه حرف بزنند و  در حقیقت این برنامه ها است که باید با یکدیگر در رقابت قرار بگیرند و مردم بتوانند از بین برنامه ها انتخاب کنند.

اصولا وقتی درباره  توسعه انسانی صحبت می‌کنیم یعنی در نظر گرفتن حق انتخاب برای مردم و این اولین شاخصه توسعه انسانی است. تا زمانی که ما به حذف و برخورد با یکدیگر و محدود کردن همدیگر و اعمال خشونت فکر می کنیم  در حقیقت بر این موضوع پافشاری کرده ایم که ما توسعه یافته نیستیم. بنابراین در کنار هم قرار گرفتن کسانی مانند همین چهره هایی که نام بردید قطعا می تواند فضای اعتدال گرایی را همچنان حفظ کند.

آقای کمالی شما در دو دولت آقای هاشمی وزیر کابینه بودید و با نسل اول انقلاب کار کرده اید. به نظر شما در شرایطی که بسیاری از چهره های سیاسی نسل اول انقلاب از صحنه سیاست کنار رفته یا فوت کرده اند، آیا نسل بعدی سیاسیون کشور می تواند جایگزین های خوبی برای این نسل باشند؟
بسیاری از کسانی که قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در صحنه حضور داشتند در یک مقطع خاص متوقف نشدند و به راه خودشان ادامه دادند. بنابراین اینگونه نیست که ما فکر کنیم سیاسیونی که از دنیا می روند و یا به هر دلیلی دیگر در صحنه نیستند، کار از دست خارج خواهد شد. چشمه ملت ایران جوشان است و همیشه در حال  تولید شخصیت هایی است که می توانند جامعه را اداره کنند.

درست که شخصیت هایی مانند آیت الله هاشمی استثنایی هستند اما می شود از ایشان درس گرفت. من بارها در جلساتی که ایشان حتی با گروه های خارجی داشتند حضور داشتم  می دیدم که روسای جمهور، نخست وزیرها یا روسای مجالس کشورها می آمدند و در جلسه با آیت الله هاشمی می نشستند و با او بحث می کردند و آنچنان او آن ها را قانع می کرد که وقتی به کشورهایشان برمی گشتند موضع متفاوتی از موضع قبلی خودشان داشتند. آیت الله هاشمی اثرگذاری خیلی زیادی در سطح بین الملل داشت. از ادیان مختلف پیش ایشان می آمدند و وقتی از جلسه بیرون می رفتند دیدگاهشان بسیار مثبت بود. حتی زمانی یک رئیس جمهور یک کشور که به ایران آمده بود به من گفت که یکی از مشاورانش به او گفته هروقت در جایی دچار مشکلی شدی با هاشمی رفسنجانی صحبت کن. بنابراین ایشان چهره ای استثنایی بود که خودش خودش را ساخت.

اما این موضوع انحصاری نیست. یعنی نمی توانیم بگوییم که در موقعیت دیگری هیچ کس نمی تواند در شرایط ایشان قرار بگیرد. نه انسان ها می توانند با ملاک قرار دادن اخلاق به سمت و سویی بروند که مردم به آن ها اطمینان کنند. مردم جامعه نسبت به آقای هاشمی اعتماد عمومی داشتند. در زمان جنگ رزمنده ها وقتی خطبه های نماز جمعه او را گوش می دادند روحیه می گرفتند و حتی مردم اعتماد به نفس پیدا می کردند. من خودم بارها این اظهارات را از زبان برادران سپاهی می شنیدم. در کل می خواهم بگویم که آیت الله هاشمی چهره ای منحصر به فرد بود اما قابل تکرار است. بنابراین می توانیم از ظرفیت های موجود استفاده کنیم و تجربیات آیت الله هاشمی را چراغ راه خودمان قرار دهیم.