گمرک چگونه متحول شد؟

سامانه جامع امور گمرکی طرحی که در دو سال گذشته، هم سرعت کار را در تشریفات گمرکی کاهش داده و هم شفافیت را.طرحی که سبب شد گمرک در راس اخبار اقتصادی طی دو سال گذشته قرار بگیرد.کار برای صادرکننده ها و واردکننده ها آسان شد.حجم اطلاعات برای پردازش دوچندان شد و مهمتر از همه قاچاق پنهان تقریبا به صفر رسید.حالا دیگر کسی اگر هم بخواهد نمی تواند سندسازی کند و کالایی خلاف اصل اظهار کند. این روایت همه کسانی است که در دو سال گذشته سروکارشان با گمرک افتاده،تایید می کنند. فرود عسگریمعاون فنی و امور گمرکی جزییات بیشتر این طرح را در گفت وگو با خبرآنلاین تشریح  می کند.روایت می کند که درآمدهای دولت با اجرای سامانه جامع گمرکی بیشتر شده،اگرچه حجم واردات همان است.حالا سامانه جامع امور گمرکی دو هدف دیگر هم دارد،اول آنکه  سایر دستگاههای مرتبط را با گمرگ هماهنگ کند که بخشی از این کار انجام شده و از سوی دیگر تعداد رویه های گمرکی کاهش یابد،که این موضوع هم در دست اجراست.معاون فنی و امور گمرکی می گوید:« درحال حاضر شفافیت کار هم برای تجار و بازرگانان بیشتر شده ؛به روز می توان آمار ترخیص کالا را از گمرک دریافت کرد. در بحث اعمال و نظارت ها هم سامانه باعث شده که در وصول درامدها دقیق ترشویم.» گفت وگو با وی را بخوانید:

*****

گمرک در سامانه جامع گمرکی براساس اهدافی که برای آن متصور شده است،شفافیت کار را دنبال می کند.شما که در جریان کار هستید، فرآیند کار را چگونه می بینید؟چه نتایجی تا به حال بدست آمده است؟

افزایش مبادلات تجارت خارجی در جهان به گونه ای است که دیگر سیستم سنتی قادر به پاسخگویی به حجم تجارت نیست.در کشور ما هم حجم تجارت به گونه ای شده که باید سرعت انجام تشریفات گمرکی افزایش می یافت.باید زمان را کاهش می دادیم .تعداد اسناد را کم می کردیم. قبلا سیستم آسیکودا در گمرک داشتیم که سیستمی محلی بود. از نیمه سال 92 با ورود آقای کرباسیان به گمرک بهبود تجارت فرامرزی در دستور کار قرار گرفت. از سویی بحث این بود که هزینه زمان و سرعت کار با توجه به حجم مبادلات خارجی چگونه هم پوشانی کنند. با این هدف، این سامانه با رهبری بخش پژوهش دانشگاه تهران طراحی شد. کار زیادی برد. انتقال از سیستم قدیمی به جدید،همیشه مقاومت ها و سختی هایی به همراه دارد ،اما سیستم به کمک آمد.ماده 38 قانون رفع موانع تولید که از سوی مجلس تصویب شده بود، نیز کمک بزرگی بود. در این ماده تاکید شده بود که گمرگ مسئول پنجره واحد فرامرزی است .

در همین حال در قانون امور گمرکی  و مصوباتی که دولت آقای روحانی ابلاغ کرد،هم سبب شد تا مجموعه این قوانین دست به دست هم داده و سینرژی ایجاد کرد که با شوق بیشتری این پرژه را اجرا کنیم.فاز اول این پروژه در حوزه ترانزیت خارجی بود. رصد خروج کالا از مرزهای کشور کار سختی بود. وقتی سامانه را شروع کردیم .هنوز در بخش عدم تسویه ها کار زیادی داشتیم. اما سامانه باعث شد که گمرک مبدا و مقصد به هم وصل شوند.مثلا الان از بندرعباس به دوغارون تبادل دیتا و اطلاعات با هم انجام می شود.

از سویی چون در واردات تعداد اسناد بالا بود و کالاها ایستایی بالایی داشت، اجرای این سامانه کمک بسیاری کرد. از سوی دیگر با سازمانها مختلفی درگیر بودیم؛ مثلا گمرک وظیفه دارد که  46 قانون را اجرا کند، 66 معافتی را اعمال و 24 نوع عوارض را باید وصول کند.گمرک همچنین باید با 30 سازمان در تعامل است.بعضی از کالاها نیاز به مجوزهای استاندارد، قرنطینه،بنادر و کشتیرانی و.. نیاز دارند. این مجوزها هم باید در این سامانه تعریف می شوند. کار پیچیده ای بود، اما به حمدلله اتفاق افتاد. استحضار دارید که برای هر کالا که از گمرکات کشور ترخیص می شود، نیاز به مراجعه حضوری صاحب کالا هست.یعنی اگر کالایی از خرمشهر می آید، قبلا صاحب کالا باید خودش حضور می یافت .

این حضور و صرف زمان ، هزینه و خواب کالا سبب می شد در قیمت نهایی کالا تاثیر بگذارد.اما اظهار از راه دور که اولین ثمره سامانه بوده، سبب شده تا این مواردی که عرض شد خودبه خود حذف شوند. یعنی طرف در محل کار خود می نشیند و اطلاعات را عرضه می کند. اطلاعات کارت بازرکانی را از اتاق بازرگانی می گیرد یا سایر اطلاعات را از بانک مرکزی یا وزارت صنایع دریافت کرده و اظهار می کند .مرحله بعدی اظهار از راه دور است. مرحله بعدی پیگیری مسیر از راه دور است. وقتی واردکننده کالایی را اظهار می کند، توقف یا حرکت آن را می تواند از طریق سامانه ببیند .اینکه توسط چه کارشناسی ارزیابی شده، هم مشخص است.هرچه زمان می گذرد این سامانه تکمیل تر می شود . امروز در مجموع شفافیت کار هم برای تجار و بازرگانان از ابتدا تا انتها مسیر بیشتر شده  است. درحال حاضر به روز می توان آمار ترخیص کالا را از گمرک دریافت کرد. در بحث اعمال و نظارت ها هم سامانه باعث شده که در وصول درامدها دقیق ترشویم. در حالی که با وجود کاهش واردات میزات وصولی ها چندان تغییر نکرده است.

یعنی واردات نسبت به سال گذشته کاهش داشته؟

بله، اما با توجه به پیاده شدن سامانه جامعه گمرکی بین کاهش واردات و درآمد تغییری رخ نداده است واردات ما بیشتر در 5 کالای اساسی است، مثل کنجاله سویا و گندم. قطعات ماشین آلات و خطوط تولید هم وارد می شود. یعنی علی رقم اینکه ماخذد واردات ما بیشتر دراین حوزه است،اما  درآمد کم نشد بازبینی اظهارنامه که فرآیند طولانی دارد،الان به گونه ای شده که می توان از مدیریت ریسک هم استفاده کرد. اینکه الان در کدام سامانه مدیریت ریسک بالاست و کدام کشور ریسک واردات آن بیشتر است.اینجا هم به دستگاههای بعد از ترخیص کمک می کند.بخشی هم بعد از ترخیص حوزه بازبینی و اعمال نظارت مجدد قرار می گیرند که با این سیتسم راحت تر شده اند. فواید دیگر آمار به روز و به لحظه برای مسئولان کشوری است . همین امروزکسی که تصمیم به صادرات و واردات دارد  با ورود به این سامانه می تواند ببیند که چقدر کالا تا به حاا وارد کشور شده است. یا الان چقدر کالا در گمرکات است و چقدر وارد بازار شده .

برهمین مبنا هم می تواند تصمیم گیری کند.این شفافیت برای دولت و مسئولان هم کار تصمیم گیری و سیاست گذاری را آسان کرده است. وقتی سیستم این شفافیت را دارد، تخلفات گمرکی هم کم می شود. مثلا براساس کد HS  یا ماخذ تعرفه می توان اطلاعات یک کالا را مشخص و آن را متوقف کرد .یا وقتی کالایی مثل گندم اظهار می شود، مجوزها هم اعلام شده و خود سامانه آن را چک می کند .دست عامل انسانی هم از آن کوتاه است. امکان تغییر هم وجود ندارد، در نتیجه تخلفات به حداقل می رسد. کار خوب دیگر ارتباط با بانک برای پرداخت حقوق ورودی است.وقتی محاسبه شد که چقدر یک کالا باید عوارض بدهد،تاجر دیگر مشکلی ندارد وبا استفاده از این سامانه می تواند با بانک ارتباط برقرار کند .این سامانه به مثابه ذی حسابی و امور مالی هم عمل می کند.

یکی دیگر از کارهایی که باید انجام شود، این است که مقررات، بروکراسی و تشریفات را کم کنیم .یعنی محاسبات پیچیده کاهش یابد. این وظیفه در حوزه ماست که انجام شده است. سال گذشته میزان طبقات را کم کردیم.امسال به سوی شفافیت بیشتر در حال حرکت هستیم.هرچه طبقات ما جمع تر باشد، شفافیت بیشتر می شود .برنامه این است که تشریفات گمرکی به 8 طبقه کاهش یابد تا سیستم راحت تر عمل کند .

درمورد کوتاه شدن فاصله زمانی،کارتحقیقی انجام شده که چقدر این سامانه زمان را کم کرده است؟

در سامانه سهم هردستگاه مشخص شده است؛ اولا ما یک زمان سنجی انجام دادیم و برای آن ضوابط گذاشته ایم.این ضوابط در ستاد و زیرنظر گمرک تعیین می شود. مثلا کالایی که کم ریسک است به مسیر سبز می رود یا اگر از کشوری آمده که ریسک آن بالاست به مسیر قرمز هدایت می شود. در سامانه هم تاکید شده ، بخشی که مربوط به گمرک است تا حد ممکن زمان ترخیص کوتاه شود .زمان را محاسبه کرده ایم. مثلا عبور یک کالا از مسیر سبز نباید بیشتر از 3 ساعت طول بکشد.در مسیر زرد نباید بیشتر از یک روز باشد و  یا در مسیر قرمز بیشتر از 3 روز؛آقای دکتر کرباسیان ریاست محمترم گمرک بر اجرای این سیاستها و کوتاه شدن زمان تاکید دارد .ما هم براین اساس زمان سنجی ها را رصد می کنیم. آنها را هر هفته چک می کنیم. الان دنبال این هستیم که سهم مسیر سبز را بیشتر کنیم.

یعنی قبلااین مسیر را دور می زدند؟

بله، قبلا فاکتورها مشکل داشت یا اینکه بسیاری از کالاها ال سی نداشت .در این بخش سهم گمرک را مشخص کردیم. اینکه وارد کننده چه زمانی را  صرف می کند تا تشریفات گمرکی طی شود.یا اینکه چقدر زمان نیاز دارد که از سایر سازمان مجوز بگیرد. مثلا شرکت مادرتخصصی که گندم وارد می کند چه  فاصله زمانی نیاز دارد که بروکراسی را طی کرده و از سایر دستگاهها مجوزهای لازم را بگیرد. ما الان  به سایر دستگاهها  اعلام کرده ایم که ایستایی کالا را به حداقل برسانند.از طرفی سامانه بعد از  رصد کالا به صاحب کالا اعلام می کند که توقف کالا به این دلیل بوده  که حقوق ورودی را پرداخت نکند و یا سایر مجوزها تکمیل نبوده است.

بحث دیگر این است که اگر گمرک عامل توقف کالاها شده این مشکل هم رفع شود. در واقع سامانه دستگاههای دیگر مثل بنادر ، بانک و ثبت سفارش، قبض انبار الکترونیکی یا مانیفیست شرکت حمل و نقل را هم سامان می بخشد. مثلا مانیفستی که از بندر آمده،مشخص است .این به شفافیت در کار منجر می انجامد. درمجموع زمانی که  روش سنتی بود، برآورد مشخص نبود. یعنی صاحب کالا می رفت ثبت سفارش می کرد، بعد مدارک را به صورت دستی به گمرک مربوطه می داد . این وسط ممکن بود اتفاق های ناخوشایندی هم بیفتد. اما الان شفاف است، می توان گفت که زمان توقف کالا چقدر است، حتی  می توان گفت علت توقف کالا چقدر است.

حجم مقررات در سایر کشورها هم همین است؟ یا این نوع سخت گیری ها در همه جا هست؟

در دنیا مدیریت ریسک  در جایگاه ویژه ای قرار دارد. ما نیاز داریم  که تجهیزات لازم در مبادی ورودی مثل ایکس ری در همه گمرکات تجهیز  شوند. باید موارد ریسک تجزیه و تحلیل شوند. ارتقا سامانه هم سبب شفافیت شده است.در آلمان، اکثر کالاها از قبل مانیفست دارند و فروشنده خریدار شناخته شده است.

چقدر فکر می کنید سامانه جامع گمرکی باعث می شود قاچاق کمتر شود؟

البته یکی از اهداف سامانه جامع گمرکی تسریع در ترخیص کالا است که سرعت و دقت ترخیص را بیشتر می کند. وقتی  مجوزها زیاد باشد، کالایی مثل لوازم خانگی به سبد کالای قاچاق می رود. وقتی تعرفه واردات لباس 100 درصد شود، معلوم است که کالا دیگر از مبادی مجاز نمی آید. بنابراین یکی از راههای مبارزه با قاچاق کالا این است که  تعرفه ها منطقی و موثر باشد.

اگر دولت یا دستگاههای مرتبط توانستند تعرفه ای وضع کنند که موثر باشد و کالا را به مبادی رسمی هدایت کند، برخورد با قاچاق قاطعانه صورت گرفته است.البته در مجموع سامانه جامع گمرکی این رسالت را دارد ،کما اینکه با اجرای سامانه جامع گمرکی بخش عمده ای از قاچاق کم شده است. وقتی ایستایی کالا را در گمرک به حداقل برسانیم ، صاحب کالا می تواند کالای خود را از زمان اظهار تا خروج از درب گمرک ببیند در نتیجه میل به قاچاق از مبادی غیررسمی کاهش می یابد.