مدیر شورای ایرانیان مقیم آمریکا: ایران به زودی”آلمان منطقه”می‌شود

عماد کیایی، مدیر اجرایی شورای ایرانیان مقیم آمریکا در گقتگو با خبرگزاری خبرآنلاین، از پتانسیل های سیاسی، اقتصادی ایران در دورۀ پساتحریم می‌گوید.

شورای امنیت سازمان ملل متحد روز دوشنبه در اقدامی بی سابقه و تاریخی با اکثریت قاطع (۱۵ رأی مثبت از ۱۵ عضو) توافق جامع اتمی میان ایران و گروه ۱+۵ را تایید کرد؛ این اولین بار در تاریخ سازمان ملل است که کشوری با گرفتن قطعنامه های متعدد و تحریم های شدید اقتصادی، نظامی، نفتی و موارد مرتبط با کالاهایی با کاربرد دوگانه ذیل فصل ۷ منشور ملل متحد، توانسته- هرچند به طور مشروط – همه قعطنامه های قبلی را لغو و از ذیل فصل ۷ منشور خارج شود. در متن قطعنامه تصریح شده است که این یک تغییر بنیادین در رابطه ایران با شورای امنیت سازمان ملل است. این اتفاق که دقیقا یک هفته پس از امضای برنامه اقدام مشترک در وین صورت گرفت، گام مثبتی در راستای اجرای توافقی است که آنرا ” توافق قرن” نام نهاده اند.

عماد کیایی، مدیر اجرایی شورای ایرانیان مقیم آمریکا در دانشگاه پرینستون در گفتگو با خبرگزاری خبرآنلاین دربارۀ تصویب قطعنامه ایران در شورای امنیت می گوید: این قطعنامه منادی پیروزی صلح بر جنگ بود و می تواند فصل تازه در روابط ایران با جامعۀ بین الملل باشد. کیایی می گوید: این اول راه است و مسئولان باید فرصتها را برای تبدیل کردن ایران به قدرت منطقه‌ای مغتنم بشمرند.

مشروح گپ و گفت ما را با این کارشناس برجستۀ ایرانی مقیم آمریکا در ادامه بخوانید:

تصویب قطعنامه شورای امنیت دربارۀ ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟ این قطعنامه چه تأثیری در کلیت امر دارد؟ 
15 عضو شورای امنیت سازمان ملل روز دوشنبه به اتفاق آراء برنامۀ جامع اقدام مشترک- که در وین به امضای ایران و گروه 1+5 رسیده بود را تصویب کردند. این قطعنامه منادی تسلط صلح بر جنگ بود و می تواند فصل تازه را در روابط ایران با جامعۀ بین الملل بگشاید و به دهه ها تنش بر سر برنامه هسته ای ایران پایان دهد. این قطعنامه همچنین تغییر مسیر از سمت زور و فشار به سمت دیپلماسی و ابزارهای مسالمت آمیز برای حل چالشها و تفاوت نگاهها بود. از سویی تقویت توافق می تواند روند برداشته شدن تحریم ها را تسریع کند. در نهایت اینکه این قطعنامه به روند همکاریهای میان ایران و جامعه بین الملل برای حل بحران امنیت و ثبات در خاورمیانه کمک می‌کند.

چرا توافق هسته ای، “توافق قرن” لقب گرفت؟

توافق هسته ای، توافق قرن لقب گرفت، به سه دلیل:

اول اینکه دیپلماسی توانست بر قوۀ قهریه و جنگ پیروز شود و پس از 12 سال به نگرانی جامعه بین الملل پیرامون پرونده هسته ای ایران پایان دهد. توافق، اطمینان لازم را به جامعه بین الملل داد که برنامه هسته ای ایران با اجرای بازرسی ها و بندهای توافق صلح آمیز است.
دوم اینکه “رژیم عدم تکثیر” را برای ایران، منطقه و حتی فراتر از آن تقویت خواهد کرد. تعهداتی که ایران در این توافق پذیرفته قویترین ساز و کار عدم تکثیر سلاح تا به امروز است؛ این بزرگترین دستاورد معاهدۀ منع سلاح های هسته ای “ان پی تی” نه تنها برای ایران بلکه برای منطقه و جهان است.  و در نهایت اینکه توافق می تواند درها را به روی سایر موضوعات مهم منطقه ای بگشاید.
با حل چالش هسته ای، ایران و قدرتهای جهانی (و جامعه بین الملل) خواهند توانست با همکاری سازنده با یکدیگر به بحرانهای موجود در منطقه خاورمیانه از جمله مبارزه با داعش، امنیت، ثبات در عراق، یمن و افغانستان و سوریه بپردازند.

آنچه در حال حاضر برای بسیار از ایرانی ها دغدغه اصلی است، روند برداشته شدن تحریم هاست. چقدر زمان می برد تا شاهد گشایش اقتصادی در ایران باشیم؟

تحریم های زیادی وجود دارد- اعم از یکجانبه و چندجانبه- که روند برداشته شدن آنها می تواند چند ماهی زمان ببرد؛ البته زمانی که ایران به تعهداتش براساس توافق عمل کند. توجه داشته باشید که تحریمها تنها یکی از فاکتورهای وخیم شدن وضعیت اقتصادی ایران است؛ شما باید سایر فاکتورهای موجود اعم از سوء مدیریت، پارتی بازی، انتصاب گرایی، فساد و سیاست های کوته نظرانۀ پولی و مالی را به شرایط تحریم اضافه کنید. در هر حال این امید هست که با این روند وضعیت اقتصادی ایران رو به بهبود برود.

در مجموع تحریم ها سه دسته است: قطعنامه های تحریم های شورای امنیت، تحریم های اتحادیه اروپا و آمریکا و هر یک با موانع و زمانبندی متفاوتی برای برداشته شدن روبروست. برای برداشته شدن تحریم ها در وهله اول ایران باید به تعهداتش براساس توافق عمل کند که یکی از آنها بازطراحی رآکتور اراک، حذف ذخایر اضافی اورانیوم، رقیق کردن اورانیوم های غنی شده با درصد بالا، انبار کردن بخشی از از سانتریفیوژهای نطنز و فردو براساس انتظارات آژانس بین المللی انرژی اتمی است. همه این مراحل حداقل 3 تا 4 ماه زمان می برد. زمانی که آژانس بین المللی انرژی اتمی صحت و سلامت اجرای تعهدات را تأئید کند، تحریم های هسته ای شورای امنیت و اتحادیه اروپا برداشته خواهد شد و به احتمال بسیار زیاد تحریم های هسته ای آمریکا علیه ایران نیز به همین ترتیب حذف خواهد شد.

روند برداشته شدن تحریم ها می تواند فرصت فوق العاده ای برای احیای اقتصاد ایران در راستای جذب سرمایه گذاری، تقویت صنعت توریسم باشد و زمینه مناسب حل بسیار از چالشهای اقتصادی- اجتماعی که کشور با آنهاست را فراهم آورد؛ چالشهایی همچون بیکاری، سوء مدیریت و ضعف در تولید صنعتی)

کنگره آمریکا تا چه میزان می تواند مانع از اجرای توافق شود؟
هرچند برخی از نمایندگان کنگره – که اکثراً جمهوریخواه هستند- با توافق هسته ای مخالفت کردند و در حدود 60 روز زمان دارند تا محتوای آن را بررسی کنند اما بعید به نظر می رسد که از حمایت کافی برای خارج کردن توافق از ریل برخوردار باشند. اگر – به احتمال ضعیف این اقدام از سوی آنها صورت بگیرد- پرزیدنت اوباما، همانطور که پیشتر نیز اعلام کرده بود آنرا وتو خواهد کرد. بنابراین به اعتقاد من کنگره فاکتور تعیین کننده برای اجرای توافق نیست.

نکته مهم اینست که توافق امضاء شده چندجانبه بوده؛ بدین معنا که میان ایران و گروه 1+5 بوده است؛ از این رو کنگره قادر نخواهد بود توافق را با رأی خود متوقف کند. دولت آمریکا قصد ندارد نقش خراب کننده این توافق تاریخی را ایفا کند. از سویی رأی موافق شورای امنیت سازمان ملل و همچنین اتحادیه اروپا به توافق این مسئله را تقریبا منتفی کرده است و در واقع آمریکا نمی تواند خودش زیر تعهداتش بزند.

آیا توافق هسته ای می تواند گام در راستای عادی سازی رابطه ایران- آمریکا باشد؟ و یا اینکه هنوز صحبت کردن درباره این مسائل زود است؟

توافق هسته ای گامی مهم در مسیر صحیح و درست است؛ اما تیرگی رابطه ایالات متحده آمریکا و ایران به سال 1979 باز میگردد، موضوعات زیادی میان دو کشور وجود دارد و یک شبه نمی توان همه آنها را حل کرد. با این حال این واقعیت که ایران و آمریکا- در سطح رسمی و بالا به طور مستقیم وارد مذاکره می شوند و در راستای پایان دادن به دهه ها بی اعتمادی، سوء تفاهم و دشمنی گام بر می دارند، خود یک پیام خوب و مثبت است.

به رغم دهه ها بی اعتمادی میان ایران و آمریکا گام مهم و اساسی اینست که از دیپلماسی مردم با مردم (میان دو کشور) حمایت کنیم. این ارتباط و دیپلماسی می تواند در حوزه فرهنگی، علمی و تبادل دانشگاهی باشد. آسانتر کردن روند اعطای ویزا و تسهیلات برای بیزنس و تجارت از دیگر گامهای موثر در این مسیر است. چنین اقداماتی میتواند پتانسیل های پنهان برای همکاری و شراکت میان دو کشور و ملت را فراهم کند.

پیامدهای توافق در بعد منطقه ای (به خصوص در میان همسایگان ایران) را چگونه ارزیابی می کنید؟
توافق هسته ای، برد بزرگی برای ثبات و امنیت منطقه است؛ چرا که مانع از انفعال و انسداد ایران شده و این کشور را برای ایفای نقش سازنده در بحرانهای منطقه و رابطه مسالمت آمیز با همسایگان تشویق می‌کند.

از سویی مهمترین دستاورد توافق هسته ای به اعتقاد من تأثیر این توافق بر منطقه است. تا به اینجا، ایران از نقش آفرینی سازنده در حل بحرانهای منطقه با همکاری بین المللی منع شده است. این توافق می تواند درهای تازه ای را به روی ایران در راستای همکاری بیشتر به منظور یافتن راه حل های تازه برای بحرانهای منطقه ای اعم از افراط گرایی، تروریسم و ناامنی بگشاید.

هرچند برخی کشورها همچون عربستان سعودی روی خوشی به این توافق نشان ندادند، چرا که آن را تهدیدی برای توازن قدرت منطقه، شانه خالی کردن آمریکا از تعهدات منطقه ای و همچنین قدرت گرفتن بیشتر ایران در راستای تسلط بر منطقه می بینند. اما آنها گزینه و چاره دیگری ندارند و تلاش می کنند با راه حل های دیپلماتیک اختلافات و تفاوت هایشان با تهران را حل کنند.

ایران بازیگر اصلی ثبات در منطقه است. موقعیت ژئواستراتژیک، وسعت، اقتصاد، سطح تحصیلات مردم میتواند فصل تازه ای در رابطه ایران با کشورهای همسایه بگشاید. تاریخ، فرهنگ، مذهب و مردم ایران در تارو پود منطقه تنیده شده و می تواند مهمترین محور صلح، امنیت و ثبات در منطقه باشد.

آینده را چگونه پیش بینی می کنید؟

من برای آینده خوش بین هستم. توافق هسته ای، می تواند نماد این مدل باشد که چگونه دیپلماسی توانست به یک منازعۀ چالشی و پیچیده فائق آید و پیروز شود. البته این آغاز یک مسیر طولانی برای ایران و منطقه است تا همواره مسیر دیپلماسی را بر مسیر جنگ ترجیح داده و آنرا هموار کنند و مکانیسم هایی بیابند تا از خلال آن میان تفاوتهایشان پلی بزنند و ملاحظات و نگرانی هایشان در حوزۀ امنیت ملی و منافع شان را با یکدیگر در میان بگذارند و برایش راه حل پیدا کنند.

ایران به عنوان یکی از مهمترین قدرتهای منطقه ای، باید در مسیر برقراری امنیت منطقه و مکانیسم همکاری فعال با سایر کشورهای مهم منطقه ای (و فرامنطقه ای) فعالیت مضاعف از خود نشان دهد تا بتواند ریشه ای بحران در خاورمیانه را شناسایی و برای آنها راه حل بیابد. ریشه اصلی افراط گرایی، تروریسم و دولتهای ورشکسته عدم مدیریت صحیح، سیاست های کوته نظرانه ای است که نابرابریهای اقتصادی و اجتماعی را تشدید کرده است. ثبات و امنیت در خاورمیانه می تواند پتانسیل های واقعی موجود در منطقه اعم از جمعیت جوان و با استعداد را برای آینده ای روشن تر بروز خواهد داد. روند غیرنظامی شدن منطقه می تواند توزیع منابع مالی و انسانی را تسهیل کرده و زمینه ساز اصلاحات سیاسی و اقتصادی شود.

ایران- کشور من- همه ویژگیهای تبدیل شدن به یک مدل پیشرو در سطح منطقه و جهان را دارد. من خوش بین هستم نسبت به اینکه ایران به سرعت خواهد توانست در همه حوزه های اقتصادی- اجتماعی و سیاسی وضعیت خود را بهبود بخشد. ایران کشوری غنی به لحاظ منابع طبیعی و انسانی می تواند در سالهای” آلمان آینده” در منطقه باشد. امیدوارم که دولت و مسئولان ایران فرصتهای به وجود آمده بهره برده و این موقعیتها را در مسیر درست برا شکوفایی پتانسیل واقعی ایران مدیریت کنند.