سایهٔ سنگین صادرات‌نفتی بر محصولاتِ غیرنفتی

به گزارش خبرهدف، این ها سئوالاتی است که استراتژیست های صادراتی باید بدان پاسخ گویند اما نگاهی به آمارهای ارائه شده از سوی گمرک نشان می دهد مهمترین اقلام صادراتی از ایران وابسته به نفت هستند، طلای سیاهی که صد سال است پایه های اقتصادی ایران را در خود غوطه ور کرده است. وقتی قرار شد حلقه تحریم بر گردن اقتصاد ایران محکم شود هم کارد تحریم به استخوان نفت رسید.

با این حال هنوز برخی کالاها در بازارهای جهانی هستند که نامشان با ایران و بازار ایران گره خورده است.فرش، پسته و زعفران، سه قلم کالایی است که این موقعیت استراتژیک را دارا هستند.

حالا اما در شرایطی که حجم صادرات غیر نفتی ایران به 43 میلیارد دلار 12 ماه سال 1395 رسیده است، خبری از این اقلام در میان پرفروش های ایران در بازارهای صادراتی نیست.

شاید موقعیت مهم فرش ایرانی در بازارهای جهانی ، به ذات؛ مدیون صادرات اندک آن از ایران بوده است چرا که وقتی با هدف ایجاد شغل و کسب درآمد برای روستاییان و شهرهایی با قابلیت بالای فرشبافی،حجم تولید فرش افزایش یافت، بازارهای جهانی فرش ایران کم کم به هم ریخت و تزلزل موقعیت همزمان شد با تلاش پاکستان و افغانستان و هند و حتی چین برای صادرات فرش هایی مشابه فرش ایرانی اما با قیمت ارزان تر از ایران.

زعفران نیز هر چند ممکن است به دلیل وضعیت ویژه کشت قابلیت تولید بالاتر را نداشته باشد اما باید توجه داشت که هنوز از پس سال های طولانی از حضور پررنگ ایران در بازارهای صادراتی، این محصول به اسپانیا و امارات به صورت فله صادرمی شود و پس از آن با بسته بندی های شکیل بار دیگر روانه بازارهای صادراتی می شوند.

پسته اما موقعیتی دیگر دارد . پسته تنها کالای سنتی ایرانی است که در فهرست اقلام عمده صادراتی ، ردیف هشتم را در سال گذشته از آن خود کرده و توانسته است بیش از 970 میلیون دلار درآمد ارزی برای ایران ایجاد نماید.

زیر سایه نفت

ایران در دهه نود یک بار توانسته است رکورد صادرات 50 میلیارد دلاری صادرات را بشکند، اما در سال گذشته آمارها حکایت از صادرات 43 میلیارد دلاری کالای غیرنفتی به بازارهای جهانی دارد. با این حال هدف‌گذاری برای رسیدن به صادرات 50 میلیارد دلاری پایدار در دستور کار دولت قرار دارد و ایران قصد دارد با در اختیار گرفتن بازارهای جدید بتواند وابستگی به نفت را اندکی بکاهد.

بررسی ها اما نشان می دهد نیمی از صادرات غیر نفتی ایران زیر سایه نفت قرار دارد و میعانات گازی، کالاهای پتروشیمی ، متانول ، گاز طبیعی و … اقلامی هستند که بر صدر فهرست کالاهای صادراتی ایران نشسته اند.

مواد غذایی با طعم نوستالژی

در شرایطی ایران توفیقی در صادرات مواد غذایی ندارد که تجربه نشان می دهد غذای ایرانی یکی از مهمترین نشان‌های مورد توجه گردشگران ایرانی است.نه تنها غذا، که فرآورده های غذایی نیز امکان صادرات به بازارهای جهانی را دارا هستند اما آنچه اهمیت دارد این است که آنچه در قالب مواد غذایی از ایران صادر می شود، نه برای خریداران خارجی که برای ایرانیانی است که در خارج از کشور روزهایشان را به شب می رسانند.

این چنین است که موقعیت خاص ایران حتی در منطقه ، برای افزایش صادرات به روسیه و قطر و … از دست می رود.

روسیه پیش تر به دلیل تحریم های غربی، به بازاری بسیار بکر و قابل برنامه ریزی برای ایران و دیگر کشورهای منطقه تبدیل شد اما در عمل مشکلات ناشی از حمل و نقل و همچنین نبود برنامه منسجم مانع از افزایش سهم ایران از این بازار شد.

اخیرا نیز بازار قطر، بازاری مهم برای کشورهای منطقه محسوب می شود چرا که تنش های سیاسی میان این کشور و عربستان و دیگر هم پیمانان عربی آن ، مسیرهای صادراتی پیشین را به روی قطر مسدود کرده است.

برخی فعالان این بازار بر این اعتقادند که برنامه ریزی برای بازار قطر خود می تواند زمینه ها را برای شناساندن برندهای مطرح ایرانی در بازارهای منطه فراهم کند.

شاید کمی خرد نگری به بازارها در کنار برنامه های کلان صادراتی زمینه را برای رهایی بازارهای صادرات غیر نفتی ایران از سایه نفت فراهم کند.