غول‌های آموزش دنیا؛ به دانش‌آموزان مدرک می‌دهند یا مهارت؟

  «دانشگاه می‌روی؟ بیکاری؟ آخرش فقط باید مدرکت را قاب کنی و به آن نگاه کنی!» این عقیده یک راننده تاکسی و شاید گروهی از مردم ایران نسبت به سیستم آموزشی کشور است. نظام آموزشی که سال‌هاست صدای مردم را درآورده و حجم انتقادات به جایی رسیده که حالا رییس جمهور ایران نیز یکی از منتقدان سیستم آموزشی کشور است.

عمده انتقادات به سیستم آموزشی ایران این است که  بسیاری از دانش‌آموزان اطلاعاتی را یاد می‌گیرند که هیچ تاثیری در زندگی شخصیِ، شغلی و اجتماعی آنها ندارد.

تا جایی که امسال و در  اولین روز سال تحصیلی ‌۹۶-۹۷ دکتر حسن روحانی رییس جمهور، در سخنرانی خود در یکی از هنرستان‌های تهران گفت: باید به گونه‌ای عمل کنیم که پس از 12 سال دانش‌آموز ما به جای اینکه یک برگه کاغذ به عنوان مدرک دریافت کند، مهارت عملی کسب کرده باشد و حداقل در یک رشته مهارت و علاقه کافی برای اشتغال به کار داشته باشد.

کسب مهارت‌های شغلی در نظام آموزشی کشور، دغدغه‌ای است که حالا در بسیاری از کشورها پیاده‌سازی شده و آنها از نظام آموزشی مهارت‌محور خود بهره می‌برند. در واقع کشورهای در حال توسعه‌یافته نیز به فکر افتاده‌اند و در حال انجام اقدامات مختلفی در راستای یادگیری مهارت توسط دانش‌آموزان هستند، حتی یکی از هدف‌های آموزشی اهداف توسعه پایدار سازمان ملل هم در این رابطه است: «تعداد جوانان و بزرگسالانی که دارای مهارت‌های فنی و حرفه‌ای برای کار هستند باید افزایش پیدا کند.»

برای اجرای چنین هدفی کشورهای مختلف برنامه‌های متفاوتی دارند برنامه‌هایی که بیشتر آنان در مدارس فنی و حرفه‌ای اجرا می‌شود و برخی از آنها نتیجه مثبتی هم داشته است.

مدارس استودیو؛ راه حل بریتانیا برای کمتر کردن فاصله

در سال 2010 بریتانیا برای آموزش مهارت‌های مختلف به دانش‌آموزان، برای افراد مختلف 14 تا 19 سال مدارس کوچکی با ظرفیت 300 نفر ساخته شد، محیط این مدارس بیشتر شبیه محل کار است و در آن مهارت‌های مختلف در زمینه‌های مختلف به دانش‌آموزان تدریس می‌شود؛ نحوه به اشتراک گذاشتن اطلاعات، ارتباط برقرار کردن با دیگران، سرمایه‌گذاری، کار و استخدام و …

با این وجود از سال 2000 تا 2015 میزان قارق‌التحصیلان بیکار در انگلیس افزایش پیدا کرده است و در کشورهای انگلیس و ایرلند شمالی مهارت‌ افراد 16 تا 24 سال کمتر از کشورهای هم تراز است.

مدارس فنی و حرفه‌ای هم نقش فراوانی در کارآموزی دانش‌آموزان بریتانیا دارد، معمولا در این کشور این دوره از دوره راهنمایی شروع می‌شود و مهارت‌های متنوع در آن آموزش داده‌ می‌شود.

آلمان؛ محصول مشترکی از دانش و مهارت

در آلمان در کنار اینکه دانش‌های مختلف به دانش‌آموزان ارائه می‌شود آنها می‌توانند در دوره‌ای 3.5 تا 4 ساله در مدارس فنی حرفه‌ای تحصیل کنند، ممکن است در این دوره آنها حتی برای کارخانه‌ای کار کنند و حقوقی حدود 800 یورو دریافت کنند. این سیستم در آلمان بسیار مدرن است به طوری که بیش از 50 درصد جوانان این کشور دوره فنی و حرفه‌ای را گذرانده‌اند.

در واقع بر اساس سیستم آموزشی آلمان دانش‌آموزانی که در مدارس هاپت شوله یا رئال شوله تحصیل می‌کنند آماده فراگیری مهارت‌های مختلف می‌شود. در مدارس جیمنیزیم شرایط متفاوت است، در این مدارس دو زبان خارجی، ورزش، موسیقی و هنر آموزش داده می‌شود، این مدارس فقط مخصوص افرادی است که نمرات بالایی دارند.

ژاپن؛ تحصیلات آکادمی مهم‌تر از مهارت آموزی

همانند بسیاری از کشورهای شرق آسیا در ژاپن به تحصیلات آکادمی بیش از مهارت آموزی توجه می‎‌شود، در واقع پیش از جنگ جهانی دوم بیشتر دانش آموزان ژاپنی به مدارس فنی و حرفه‌ای می‌رفتند و این مدارس برای همه‌ی افراد رایگان بود، اما الان شرایط تغییر کرده است و فقط 23 درصد دانش‌آموزان ژاپنی به این مدارس می‌روند

البته در مدارس غیر از فنی و حرفه‌ای ژاپن هم به افراد مهارت‌های مختلفی آموزش داده می‌شود، برای مثال در برخی از مدارس ژاپن به دانش آموزان پسر و دختر آشپری و مهارت‌های خانه داری آموزش داده می‌شود.

گفتنی است نزدیک به 60 درصد از افراد شاغل در ژاپن تحصیل کرده هستند.

کره‌جنوبی؛ 3.3 میلیون دانشجو بیکار در سال 2013

یکی از انتقادهای اصلی که به سیستم آموزشی کره انجام شده این است که از آن فارغ التحصیل‌هایی خارج می‌شوند که مهارت زیادی برای کار کردن ندارند بر اساس آماری که در سال منتشر شد، 3.3 میلیون نفر از فارغ التحصیل‌های دانشگاه‌های کره بیکار هستند. از سوی دیگر هم بسیاری از خانواده‌ها در این کشور به فرزندان خود فشار می‌آوردند تا در مدارس فنی درس نخوانند و مدرک تحصیلی داشته باشند.

به همین دلیل الان در این کشور مدارس دوگانه‌ای ساخته شده است که دانش‌آموزان آن هم ‌توانند کار کنند هم می‌توانند درس بخوانند، دانش‌آموزان این نوع مدارس در دوره تحصیل خود در یک شرکت کار می‌کنند و بعد از فارغ التحصیلی آن شرکت می‌تواند تصمیم بگیرد که آنها را استخدام کند.

بهترین سیستم آموزشی دنیا کدام را انتخاب می‌کند؛ مهارت یا دانش؟

راتین، یکی از اعضای گروه ملی آموزش فنلاند در رابطه با نقش مهارت در سیستم آموزشی این کشور می‌گوید: «بعضی چیزها ارزش این را دارند با قلب یاد گرفته شوند، اما به جای یادگیری طوطی وار برنامه جدید ما مهارت‌هایی را به دانش‌آموزان آموزش می‌دهد که در آینده از آن استفاده کنند مهارت‌های مثل تفکر انتقادی، مهارت‌های تعاملی، مهارت استفاده از تکنولوژی، مهارت نحوه یاد گرفتن و … دنیا دارد تغییر می‌کند و مدارس و یادگیری باید با آن تغییر کند.»

در واقع در سیستم آموزشی فنلاند همان درس‌‌های معمولی آموزش داده می‌شود؛ ریاضی، انگلیسی، زیست، تاریخ و … اما تفاوتی که میان سیستم آموزشی این کشور و کشورهای دیگر دارد نحوه تدریس آن است. معلم ها در این کشور به دانش‌آموزان اجازه می‌دهند خودشان اطلاعات را پیدا کنند، به دلیل بسیاری از منتقدان می‌گوید در این کشور همه تمرکز روی آموزش مهارت است نه دانش.

افراد 19 تا 64 سال در فنلاند نسبت به افراد در کشورهای دیگر مهارت‌های بیشتری دارند.

ایالت متحده؛ سیستم‌های آموزشی مختلف در مدارس مختلف

مدارس مختلف در ایالت متحده آمریکا سیستم‌های مختلفی برای آموزش دارند و حتی هر کدام درس‌ها و کتاب‌هایی مختلفی تدریس می‌کنند و در مدارس مختلف مهارت‌های متفاوتی به دانش‌آموزان آموزش داده می‌شود آموزش علوم اجتماعی، آموزش‌ مهارت‌های ارتباطی، تعمق و …

افرادی که در این کشور دوره فنی حرفه‌را می‌گذارند نمی‌توانند بعد از آن مدرک لیسانس بگیرند، سیستم این کشور به این شکل است:

مدارس استیو جابز؛ بدون دفتر، تخته و برنامه‌ی درسی

حدود 4 سال پیش مدارسی در هلند و آفریقای جنوبی به نام مدارس «استیو جابز» افتتاح شد که شیوه‌ای کاملا مهارت محور دارند، در این مدارس نه دفتری وجود دارد، نه تخته و نه برنامه‌ی درسی. هر کدام از بچه‌ها به انتخاب معلمین خود در کارگاه‌هایی 30 دقیقه‌ای با موضوعات مختلف شرکت می‌کنند.

برنامه یک روز  مدارس استیو جابز در آفریقای جنوبی به این شکل است: