مصرف زیاد نمک چگونه موجب مرگ تدریجی می‌شود؟

نتایج یک تحقیق جدید نشان می‌دهد که استفاده از روش‌های نادرست برای تخمین میزان مصرف سدیم، نتایج متضادی را در پی خواهد داشت. نانسی کوک (Nancy Cook) پژوهشگر این حوزه درباره مصرف نمک و مضرات آن برای سلامتی اعلام کرد: نمک ماده‌ای مضر است که اندازه‌گیری میزان آن در وعده‌های غذایی کار دشواری محسوب می‌شود.

وی در ادامه توضیحات خود افزود: «نمک در بسیاری از مواد غذایی به‌صورت مخفی وجود دارد و شما معمولاً نمی‌دانید چه میزان نمک را در مواد غذایی مختلف مصرف می‌کنید. این موضوع کار را برای پایش رژیم غذایی افراد ازنظر میران نمک دریافتی، دشوار می‌کند. به همین دلیل بهترین راه بررسی میزان نمک دریافتی فرد در رژیم غذایی، آنالیز سدیم خروجی از بدن وی است، هرچند که روش‌های مختلف دیگری نیز برای این کار وجود دارد. به همین دلیل ما در تحقیقات خود از روش‌های مختلفی بهره بردیم.»

به گفته کارشناسان، میزان سدیم موجود در ادرار انسان در طول روز تغییر بوده و به همین دلیل برای بررسی میزان دقیق نمک مصرفی یک فرد، باید نمونه‌های مختلفی در ساعات مختلف شبانه‌روز از وی گرفته‌شده و نتیجه تمامی نمونه‌ها موردتوجه قرار گیرد. علاوه بر این، به دلیل اینکه در طول روزهای مختلف، معمولاً میزان نمک دریافتی افراد بر اساس رژیم غذایی آن‌ها متغیر است و پزشکان ترجیح می‌دهند نتایج چند روز آزمایش آنالیز سدیم بیماران را برای تخمین دقیق شرایط بیمار و مصرف نمک توسط وی، بررسی کنند.

درحالی‌که مطالعات قبلی از نمونه‌های نقطه‌ای و فرمول کاوازاکی (spot samples and the Kawasaki formula) استفاده کرده‌اند، اعضای این گروه پژوهشی به روش‌های مختلف ازجمله برآورد بر اساس این فرمول و همچنین بر اساس روش استاندارد طلایی استفاده کرد که از بررسی نمونه میانگین ادرار در دفعات مختلف استفاده می‌کند.

در این بررسی‌ها همچنین از حضور سه هزار بیمار که در آستانه فشارخون قرار داشتند استفاده‌شده و شرایط فشارخون آن‌ها ثبت شد. نتایج این تحقیقات نشان‌دهنده ارتباط مستقیم بین افزایش مصرف نمک و افزایش خطر مرگ است. این گروه متوجه شد که فرمول کاوازاکی منحنی شکل J را پیشنهاد می‌کند که این امر نشان می‌دهد که سطح پایین و سطوح بالای مصرف سدیم با افزایش مرگ‌ومیر همراه است.

نمک چگونه بر بدن انسان تأثیر می‌گذارد؟

افزایش خطر سکته

نتایج تحقیقات پژوهشگران فنلاندی نشان می‌دهد مصرف زیاد نمک در برنامه غذائی، خطر بروز سکته قلبی و بیماری‌های قلب و عروق را دو برابر می‌کند. بر اساس این مطالعات، افرادی که در طول روز بیش از ۱۳٫۷ گرم نمک مصرف می‌کنند به نسبت کسانی که میزان نمک مصرفی روزانه آن‌ها ۶٫۸ گرم است، دو برابر بیشتر دچار مشکلات قلبی می‌شوند. لازم به توضیح است که این میزان افزایش خطر بیماری‌های قلبی براثر مصرف نمک، ارتباطی با فشارخون نداشته و مصرف این ماده علاوه بر موارد فوق، باعث افزایش فشارخون می‌شود که به‌نوبه خود از عوامل مهم در بروز بیماری‌های قلبی و عروقی است. به گفته پزشکان و متخصصین تغذیه، میزان ایده آل مصرف نمک در طول شبانه‌روز برای یک فرد عادی و سالم کمتر از ۶٫۸ گرم است.

پرفسور پکا جوسیلاتی (Pekka Jousilahti) از پژوهشگران موسسه سلامت و رفاه در کشور فنلاند که در این تحقیقات مشارکت داشته اعلام کرد: «قلب انسان نمک را دوست ندارد و مصرف زیاد کلرید سدیم یا همان نمک طعام یکی از اصلی‌ترین دلایل افزایش فشارخون بوده و از سوی دیگر موجب بروز سکته و بیماری‌های عروق قلب یا (CHD) می‌شود.»

سرطان معده

مصرف بیش‌ازحد نمک علاوه بر ایجاد فشارخون بالا و بیماری‌های قلبی – عروقی، می‌تواند خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهد.

پژوهشگران هنوز به‌طور دقیق نمی‌دانند که چرا مصرف زیاد نمک خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش می‌دهد اما مطالعات نشان می‌دهند که ممکن است نمک زیاد به رشد باکتری هلیکوباکتر پیلوری در معده کمک کرده و باعث شود تا این باکتری‌ها سلول‌های بیشتری از معده را به عفونت دچار کنند که درنهایت افزایش این عفونت در ایجاد سلول‌های سرطانی کمک می‌کند. سازمان بهداشت جهانی (WHO) در دستورالعمل‌هایش در رابطه با این مسئله اعلام کرده که روزانه بیش از ۵ گرم نمک (برابر با یک قاشق چای‌خوری) نباید مصرف شود.

بیماری‌های کلیوی

از دیرباز تاکنون یکی از گزینه‌هایی که پزشکان برای بهبود شرایط کلیه به بیماران پیشنهاد می‌کردند، کاهش میزان مصرف نمک در رژیم غذایی روزانه بوده است. مطالعات انجمن آمریکایی بیماری‌های کلیوی (American Society of Nephrology) در فیلادلفیا، واقع در پنسیلوانیای امریکا نشان می‌دهد که مصرف زیاد نمک برای افراد سالم نیز مضر است چراکه خطر ابتلا به بیماری‌ها و مشکلات کیلوی را در آن‌ها افزایش می‌دهد. لازم به ذکر است؛ نفرولوژی یا تخصص بیماری‌های کلیوی یکی از فوق تخصص‌های پزشکی داخلی است که در عمل، پزشکانی که این تخصص را در اختیاردارند به بررسی عملکرد کلیه سالم، مشکلات کلیه، درمان مشکلات کلیه و جایگزینی کلیه می‌پردازند.

افزایش خطر ابتلا به ام اس

مطالعات و پژوهش‌های دانشمندان نشان می‌دهد که رژیم غذایی با مقدار سدیم بالا، خطر احتمال ابتلا به بیماری‌های خود ایمنی همچون بیماری اسکلروزِ چندگانه (Multiple sclerosis) یا ام اس (MS) را افزایش می‌دهد.

دیمیتری کریمنسوف (Dimitry Krementsov) از دانشگاه ورمونت (University of Vermont) در برلینگتون، ورمانت، ایالات‌متحده امریکا در رابطه با تأثیر عوامل محیطی به همراه زمینه ژنتیکی در این بیماری‌ها می‌گوید: «ما امیدواریم که درک جامعی از این‌که چرا و چگونه عوامل محیطی با زمینه‌های ژنتیکی خاص افراد ارتباط برقرار کرده و در ایجاد بیماری‌های خود ایمنی همچون ام اس تأثیرگذار هستند، ارائه کنیم.» از سوی دیگر تیمی از محققان بین‌المللی با سرپرستی دانشمندان دانشگاه مک گیل (McGill) واقع در شهر مونترال کانادا، دریافتند که مصرف بیش‌ازحد نمک موجب تغییر برنامه‌های مغز شده و با مکانیسم ایمنی طبیعی که به‌طورمعمول از افزایش فشارخون بدن جلوگیری می‌کند، تداخل پیدا خواهد کرد.

آزمایش‌هایی که روی مغز موش‌ها انجام‌شده‌اند، نشان می‌دهد که رژیم غذایی پرنمک باعث تغییر در مدارهای راهنما می‌شود. قابل‌توجه است که مصرف یک دوره نمک زیاد در رژیم غذایی موش‌ها، موجب تغییر و تحول بیوشیمی‌ای در سلول‌های عصبی آن‌ها می‌شود. درواقع سلول‌های عصبی باعث انتشار وازوپرسین (vasopressin) به گردش خون (systemic circulation) می‌شوند. این تغییر مانع از مهار این سلول‌های عصبی خاص توسط سلول‌های دیگر خواهد شد.

در خاتمه لازم به توضیح است که سازمان بهداشت جهانی میزان استاندارد مصرف نمک در شبانه‌روز را ۵ گرم اعلام کرده و از سوی دیگر میزان واقعی نیاز بدن به این ماده تنها ۳ گرم در شبانه‌روز است.