ترامپ به تهران می‌آید؟

 پیشنهاد ترامپ برای گفت و گوی بدون پیش شرط با ایران، بروندادی از تحولاتی است که میان ایران و امریکا در روزهای اخیر افتاده است. اولین گام در این مسیر از سوی اروپایی ها اتفاق افتاده است. اروپایی ها هر چند پیش از خروج امریکا از برجام تلاش کردند مانع این خروج شوند، اما ترامپ بالاخره تهدید خود را در ماه می امسال عملی کرد و از برجام خارج شد. از این رو اروپایی ها و مخصوصا فرانسه، در جهت جلوگیری از افزایش تنشهای بین ایران و امریکا، مسیر جدیدی را به دو طرف پیشنهاد دادند. این مسیر جدید، مذاکره مستقیم امریکا و ایران و حل مسائل دو طرف بود.

به نظر می رسید هیچ یک از دو طرف ابتدا به ساکن، مذاکره را رد نمی کنند و شروطی برای این مسیر داشته باشند. این مسیر جدید باعث شد کانال عمان فعال شود و مقامات این کشور که در شکل گیری ارتباط بین دو طرف قبل از شکل گیری برجام نیز نقش موثری داشتند، به واسطه ای در این میان تبدیل شوند.

طبق شواهد موجود، عمان در روزهای اخیر پیام های دو طرف را به یکدیگر مخابره کرده است. دقیقا یک ماه پیش بود که محمد جواد ظریف در سفر به عمان با همتای خود دیدار داشت. درباره این دیدار گفته شد وزیر خارجه در چارچوب مشورت های منظم دوجانبه با یوسف بن علوی همتای عمانی خود دیدار و در خصوص روابط دو جانبه و مسائل منطقه ای گفت و گو و تبادل نظر کرده است.

گفته می شود در این دیدار بوده است که در راستای خواهش اروپایی ها، ایران شروط خود برای شکل دادن مسیری برای مذاکره را به عمانی ها انتقال داده اند تا به امریکایی ها مخابره بشود. پس از ورود و درخواست اروپایی ها این روند به کانال عمان رسیده و از این مسیر پیگیری می شود.

در حال حاضر رفت و آمدهای زیادی در جریان است که نشانه هایی از جدی شدن این موضوع است. پس از حضور ظریف در عمان، سفر وزیر خارجه عمان به واشنگتن مورد توجه واقع شد. گفته می شود سفر جمعه یوسف بن علوی به واشنگتن و دیدار با جیمز متیس وزیر دفاع آمریکا برای میانجیگری این کشور و کاهش تنش میان ایران و آمریکا صورت گرفته است.

در این باره با اینکه اخباری از سفر بن علوی در روز جمعه به تهران منتشر شده بود اما وزارت حارجه این خبر را تکذیب کرد، اما در مورد اینکه آیا بن علوی قرار است پیامی از سوی امریکا به ایران مخابره کند، چیزی گفته نشد. به گمان برخی ناظران این سفرها نشانه این است که عمان بار دیگر کانال میانجیگری خود بین تهران و واشنگتن را فعال کرده و می‌کوشد اختلافات بین تهران و واشنگتن را حل کند.

البته پاسخ ایران به پیشنهاد ترامپ از سوی ظریف وزیر خارجه و وزارت خارجه داده شد. ایران بزرگترین مشکل مذاکره را بدعهدی و خروج امریکا از برجام می دانند. در همه مواضع مقامات ایرانی به این مسئله اشاره شده است پاسخ امریکایی ها به شروط ایران در این باره مهم است. نوع صحبتهای ترامپ در کنفرانس خبری با همتای ایتالیایی و سخن از دیدار با مقامات ایرانی بدون شرط نشان می دهد امکان شکل گیری فضای جدید در این باره وجود دارد.

توقف کوتاه تحریم‌ها؛ ظریف و پمپئو در سنگاپور

این روند در حالی پیش می رود که شنبه 13 مرداد، زمان اعمال اولین دور تحریمها پس از خروج امریکا از برجام فرا می رسد. این روز می‌تواند روز مهمی برای راستی آزمایی تمایل ترامپ برای گفت و گو با مقامات ایرانی باشد. اگر آنچنان که ترامپ می گوید بدون هیچ مشکلی بتواند با مقامات ایرانی دیدار کند، می تواند برای گام اول این تحریمها را عقب تر بیندازد و یا در حال حاضر آنها را متوقف کند. در این باره شنیده می شود احتمال دارد توقف کوتاهی در اعمال تحریمها ایجاد شود. این روند در صورتی است که اخبار جدیدی در مورد روشهای جدید برای حل مسائل دو طرف شکل گیرد.

از سوی دیگر شائبه‌هایی در مورد سنگاپور و حضور همزمان وزرای خارجی ایران و امریکا شکل گرفت.

در نهایت اشاره به چند نکته در این باره می تواند راهگشا باشد:

۱- اگر این روند و بازی ترامپ برای تمایل به دیدار با ایرانی ها را از زاویه ای دیگر نگاه کنیم، میتوانیم حدس بزنیم که این بازی ادامه دارد و اینجا نکته پایان آن نیست. یک نگاه این است که ترامپ می داند ایرانی ها در شرایطی که امریکا از برجام خارج شده به او اعتماد نخواهند کرد و پای میزی که او می خواهد نمی نشینند. از این رو می خواهد فضایی را پیش ببرد که در هر دو صورت برنده آن خواهد بود. او با این پیشنهاد می خواهد با بدنه ناراضی جامعه سخن بگوید.

۲- فاز بعدی ترامپ این است که روی ناآرامی های اجتماعی سرمایه گذاری کند و با القا این موضوع که دلیل مشکلات اقتصادی، عدم تعامل و مذاکره با امریکاست، روی تحرکات اجتماعی حساب باز کند. تحرکات فضای مجازی این مسئله را نشان می دهد و در این فضا ارائه پیشنهاد به مذاکره معنای جدیدی پیدا می کند.

۳- اظهارات و مواضع مقامات امریکا مخصوصا ترامپ و وزیر خارجه او، نشان می دهد آنها برای ارتباط با ایران از سطح سیاسی به سطح اجتماعی شیفت کرده اند. آنها به انحای مختلف تلاش می کنند با مردم ایران حرف بزنند و روی شکاف مردم با حاکمیت کار کنند.

۴- سخنرانی مایک پمپئو در یک جمع ایرانی- امریکایی در ایالت کالیفرنیا با عنوان «حمایت از صدای مردم ایران» دقیقا با همین هدف شکل گرفت. پمپئو که سابقه ریاست سیا را دارد تلاش کرد با اظهار یک سری اطلاعات اشتباه و دادن کدهای غیر صحیح ناشیانه، نارضایتی های اجتماعی را نشانه برود. او اطلاعات صحیح را به علت شغل قبلی خود در دست دارد، اما تعمدا تلاش می کند فضای ایران را متلاطم نشان دهد و بین مردم و دولت شکاف ایجاد کند و امریکا را حامی مردم نشان دهد.

۵- روزهای آینده نیز پیشنهاد ترامپ برای مذاکره با مقامات ایرانی در رسانه ها مورد تحلیل و بررسی قرار خواهد گرفت. اما شکل گیری اتفاقات جدید میان ایران و امریکا نیازمند عدم صدمه به برجام و تعلل امریکا در ایجاد تحریمهاست. اعمال روشهای سخت و از سویی دیگر مواضع نرم و تعاملی، بیشتر القای یک فضای ضد و نقیض را می کند که نمی تواند اعتمادها را جلب کند.