هشدار نسبت به فاجعه برای زمینهای کشاورزی پایین‌دست سد گتوند

سخنگوی شورای شهر خوزستان معتقد است که بهترین شیوه برای نجات زمینهای کشاورزی از نمک های سد گتوند، بای‌پس کردن آب است تا آب از کوه نمک گچساران جدا شود.

سد گتوند تابستان سال 90 آبگیری شد و از همان زمان، همانطور که کارشناسان در زمان ساخت پیش بینی کرده بودند، مشکلات مردم منطقه را زیاد کرد. چون تپه نمکی گچساران که در امتداد مخزن این سد وجود داشت تهدیدی شد بود و حتی ساخت یک پتوی رسی به عنوان دیواری حائل از برخود آب با نمک‌های گچساران هم مشکل را حل نکرد و در این سالها باعث شوری آب کارون و آبهای کشاورزی منطقه شده است.

در همین زمینه گفت و گویی را با سید رضا موسوی، سخنگوی شورای اسلامی خوزستان انجام داده ایم که می خوانید:

ساخت سد گتوند از همان ابتدای سال ساخت مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان محیط زیست و اساتید دانشگاه بود اما کسی به آن توجه نکرد. الان این سد توانسته مشکلات کم آبی را در این منطقه حل کند یا خیر؟

سد گتوند در فاصله ۳۸۰ کیلومتری از ریزشگاه رودخانه کارون و در ۱۰کیلومتری شمال شرقی شهر گتوند در استان خوزستان قرار دارد. دریاچه این سد هم دومین دریاچه مصنوعی بزرگ کشور بعد از کرخه است. وقتی عملیات ساخت آن شروع شد قرار بود مشکل کم آبی مردم منطقه حل شود اما انباشت نمک پشت سد و دستور حذف کشاورزی ازمنطقه مشکلات مردم منطقه را بیشتر کرد، چون این سد به لحاظ جانمایی مشکل دارد.

گویا مشکل عمده به خاطر انباشت نمک است.

بله. تحقیقات دانشگاه تهران می گوید الان 17 میلیون تن نمک در این 4سال وارد کارون شده ،8 میلیون تن نمک محلول در آب وجود دارد و این به جز نمک کوههای گچساران در منطقه حاصلخیز است. متاسفانه این نمک های غیرخوراکی منطقه را نابود کردند.

این نمک وارد آب مصرفی مردم هم شده است یا اینکه فقط کشاورزی منطقه را تهدید می کند؟

بعد از آبگیری سد، آبهای زیرزمینی کارون شور شدند و زمینهای کشاورزی مشکل پیدا کردند که این شروع فاجعه است و اگر ادامه پیدا کند تمام حوزه کارون نابود می شود.

هیچ راه حلی وزارت نیرو برای این مشکل اجرا نکرده است؟

وزارت نیرو ابتدا دانشگاه شهید چمران که بزرگترین تحقیقات را در زمینه حوزه کم آبی منطقه دارد، با دانشگاه تهران مامور کرد تا تحقیقاتی انجام دهند اما بعد از مدتی به دلایل نامعلوم دانشگاه شهید چمران کنار گذاشته شد. الان مرکز امور تحقیقات دانشگاه تهران مامور بررسی این مشکل است و 5 طرح دارد که هیچ کدام علاج این مشکل نیست.

الان چه طرحی برای کم کردن نمک منطقه در نظر گرفته شده است؟

قرار است مدیریت مخزن شود، یعنی وقتی نمک وارد آب می شود با سرعت بیشتر آب را پمپاژ می کنند تا نمک از کف آن روی آب بیاید تا به توربین نرسد و آسیب نبیند و آب شور را از لایه‌هایی که درجه شوری آن بالاست، برداشت کنند. با این کار، آب شور لایه‌های پایین‎تر به تدریج در لایه‌های شیرین بالاتر حل شده و مخزن به حال تعادل می رسد. نمک حل شده هم در مخزن سد به تدریج به پایین دست و جلگه خوزستان تخلیه می شود. البته به شرط آنکه حجم آب خروجی از مخزن سد قابل توجه باشد، یعنی با شوری آب مشکل را حل می کنند چون توربین ها و تامین برق بر کشاورزی اولویت دارد.

کارشناسان منطقه چه راه حلی دارند؟

دانشگاه چمران یک پیشنهادی دارد که بهترین راهکار است؛ با این راهکار، آب بای‌پس می شود. یعنی قبل از اینکه نمک به سد برسد از یک راهی آن را بازگردانند تا آب از کوه نمک جدا شود. اگر در زمان ساخت به نظرات مخالفان توجه کرده و فقط 9 کیلومتر مخزن سد گتوند جابه جا می‌شد، هیچ کدام از این مشکلات پیش نمی‌آمد و فقط حجم مخزن سد کم می شد.

2