مخاطره یی جدی در خلیج فارس

اگر آنچه در باره بخش سیاسی توافق قطر و ترکیه مبنی بر “دفاع مشترک در صورت بروز تهدید مشترک” گفته شده صحت داشته باشد که ظاهرا دارد، با توجه به بحران های رو به تزاید خاورمیانه این توافق بالقوه می تواند به دامنه نگرانی های امنیتی و نظامی منطقه به شدت بیافزاید؟.آیا قطری ها و ترکها چنین چیزی را دنبال می کنند؟.نگران کننده شاید!!.بحران های خاورمیانه ثابت کرده اند بلا استثنا در چار چوبه خود محدود نمی مانند.

اوایل ماه ماه جولای امسال پاره ایی منابع خبری از توافق میان وزرای دفاع قطر و ترکیه مبنی بر ایجاد یک اتحاد نظامی مشترک انتشار دادند. العطیه وزیر دفاع قطر آن زمان این اخبار را تکذیب نکرد اما یاد آوری کرد” کشورش در صدد توسعه برنامه های دفاعی در برابر آن چیزی است که از جانب او شرایط حاد منطقه توصیف شد”.اما اکنون مشخص شده ترک ها بر اساس طرحی که از سوی ستاد ارتش این کشور پیشنهاد وتوسط رئیس جمهورتایید شده، برنامه وسیعی برای حضور نظامی در خلیج فارس با ایجاد پایگاهی آموزشی – عملیاتی تدارک دیده اند. ظاهرا پایگاه مذکور در دوحه ایجاد و بخشی از یک برنامه گسترده تر نظامی خارج از چارچوب ناتو است که اواخر سال گذشته میلادی توسط هولسی آکار رئیس ستاد ارتش ترکیه تدوین و به رئیس جمهور ارائه شده است. بر اساس این برنامه ترکیه به همکاری های مستشاری نظامی خود با کشورهای عربی خلیج فارس با ایجاد پایگاه و استقرار نیروهای آموزشی و عملیاتی جنبه عملیاتی خواهد داد.پاره ایی منابع دیپلماتیکی اروپایی مقیم دوحه به نقل ازنزدیکان امیر قطر گفته اند در سفراواسط ماه جولای امسال امیر قطر به ترکیه، چارچوبه این توافق مشخص شد. گفته شده بر اساس این توافق دوحه با هزینه خود و تامین منابع مالی مورد نیاز ارتش ترکیه چیزی بین 900 میلیون تا 1/2میلیارد دلار برآورد شده پایگاه مذکور را در اختیار ترکیه قرارخواهد کرد.

اسناد این توافق در سفر اوایل این ماه رجب طیب اردوغان به دوحه نهایی و مبادله گردید.اکنون منابعی در بیروت که روزنامه السفیر آنها را معتبرمعرفی کرده از استقرار هزاران نیروی عملیاتی ارتش ترکیه در این پایگاه سخن گفته اند. السفیرهمچنین به نقل از “احمد دیمبرروک” سفیر ترکیه درقطر اعلام کرد”3 هزار نظامی از نیروی زمینی در پایگاه مذکور مستقر خواهند شد “.السفیر با حیرت آور توصیف کردن این اقدام قطر یا آور شده” عثمانی ها پس از 100 سال به خلیج فارس بازگشتند”.در همین حال اعلام شده ظرف 2 هفته گذشته با استقرار 100نظامی ترکیه در قطر مرحله اولیه این توافق آغاز شده است. با این اقدام اما آنچه می تواند به پیچیدگی شرایط بحرانی منطقه بیافزاید،تبعات نگران کننده این توافق است. از یک سونگرانی از عضویت ترکیه در ناتو(به دلیل تعهدات متقابل ترکیه و ناتو به یکدیگر) و از سوی دیگر واکنش احتمالی کشور های عضو شورای همکاری خلیج فارس به این اقدام.اگر آنچه در باره بخش سیاسی این توافق مبنی بر “دفاع مشترک در صورت بروز تهدید مشترک” گفته شده صحت داشته باشد که ظاهرا دارد با توجه به بحران های رو به تزاید خاورمیانه این توافق بالقوه می تواند به دامنه نگرانی های امنیتی و نظامی منطقه به شدت بیافزاید؟.آیا قطری ها و ترکها چنین چیزی را دنبال می کنند؟.نگران کننده شاید!!.بحران های خاورمیانه ثابت کرده اند بلا استثنا در چار چوبه خود محدود نمی مانند.اما اکنون با این توافق و نقش ترکیه درآن؛ هنگام بروز یک بحرانی که نمی دانیم چیست؟ بر اساس منشور عمومی ناتو،این سازمان به اعتبار همپیمانی باترکیه قرار است به حمایت ازمثلا قطر وارد میدان نبرد و یا حداقل کشمکش  های سیاسی  خاورمیانه شود؟.در این صورت ایالات متحده چه موضعی خواهد داشت؟

اما این یک سوی ماجراست. از موضع نهایی کشور های عضو شورای همکاری خلیج فارس خصوصا عربستان مطلع نیستیم و به درستی هم نمی دانم آنها چه واکنشی از خود نشان خواهند داد.اولا مطابق منشور شورای همکاری خلیج فارس هیچیک از اعضاء حق عقد پیمان های نظامی و دفاعی مستقل خارج از چارچوب همکاری های شورا با دیگر کشور ها را ندارند. ثانیا ریاض با همه نزدیکی که با ترکیه احساس می کند، بسیار بعید است اجازه دهد با عقد پیمان هایی اینچنین سیادت امنیتی و نظامی بر شورای همکاری خلیج فارس و نفوذ سیاسی اش بر کشور های عضو پیمان به بازی گرفته شود؛خصوصا از جانب قطر که یکی از پردردسر ترین همپیمانان آنها به شمار می رود.به هر حال قبول کنیم یا نه؟تحولی شگرف در حوزه امنیتی و نظامی منطقه در حال وقوع است. اماآنچه بیشترموجب نگرانی شده به تجربه و شناختی مربوط میشود که ازسیاست های ترکیه در دست داریم،آنهم زمانی که این تجربه با روحیات و خصلت های درونی سیاستمداری چون اردوغان گره زده شود. واکنش میان مدت ریاض چه خواهد؟ نمی داینم!. واکنش تهران چه خواهد بود؟ این را هم نمی دنیم!.فقط این را به خوبی می دانیم در خلیج فارس مفهوم سنتی “صلح امنیتی اما پایدار” در حال تبدیل شدن به مفهوم مدرن” صلح مسلح اما شکننده” است

zz