داعش، تهدید جدید زیست محیطی خاورمیانه

جنگ و محیط زیست دو مفهوم جدایی ناپذیر، هرکجا نامی از جنگ به میان آمده، تخریب محیط زیست به عنوان تهدیدی طولانی مدت در ادامه آمده .ادامه داشته تا آیندگان و نسل های بعد هم با لمس آن جزیی از قربانیان جنگ لقب بگیرند. جنگ عراق با ایران، جنگ آمریکا و عراق، جنگ عراق و کویت و بمباران سردشت و اشنویه ازنمونه های بارز خسران طبیعت به دست بشر هستند.

۳۱شهریور ۱۳۵۹، ۱۹۲فروند هواپیمای جنگنده نیروی هوایی ارتش عراق به داخل خاک ایران یورش آوردند. در این جنگ صدام حسین با نقض پروتکل ۱۹۲۵م. ژنو، برای نخستین بار در تاریخ جنگ ها، از سلاح شیمیایی علیه غیر نظامیان و علیه محیط زیست استفاده کرد.

خوزستان و تالاب های اطراف از جمله قربانی های این جنگ شدند. این استان که حالا هر ساله با پدیده گرد و غبار دست و پنجه نرم می کند روزگاری زیر آتش های بمباران جان می داد. آب، خاک و هوای خوزستان آسیب دید تا حالا در صف آلوده ترین استان های دنیا قرار بگیرد. خشک شدن تالاب های هورالعظیم یا هورالهویزه، بیابان زایی، از بین رفتن خاک حاصلخیز و نابودی پوشش گیاهی از جمله اثرات جبران ناپذیر جنگ های چند ساله در جنوب ایران و کشورهای همسایه بوده است.

خشک شدن هورالعظیم یکی از دلایل اصلی گرد و غبار در منطقه جنوب شناخته شده که در دوران جنگ کم آبی شدیدی را از سمت کشورهمسایه عراق متحمل شده است. معصومه ابتکار نیز در مورد آثار جنگ بر ایران گفته بود: «گرد و غبار یکی از آثار جنگ است که کشور ما را درگیر خود کرده است و روزانه شاهد افزایش این پدیده هستیم.»

انفجار نفت کش ها در خلیج فارس

یکی دیگر از قربانیان جنگ خلیج فارس است. آلودگی زیست محیطی در سال های گذشته یکی از چالش های مهم در خلیج فارس بوده است. احداث سکوهای نفتی، مجتمع ها و پالایشگاه ها در اطراف خلیج فارس و ورود نفت، مواد شیمیایی و پساب ها به داخل آب از متهمان اصلی این آلودگی ها هستند.

در طول 8سال جنگ میان ایران و عراق انفجار ناوهای حامل نفت و انفجار سکوهای نفتی آلودگی های زیادی را وارد این پهنه آبی کرده است. همچنین در جنگ کویت که چاه های نفت آتش زده شد بارانی از نفت بر سر مردم این کشور و کشورهای همسایه بارید. به محض تصرف کلیه میدانهای نفتی کویت توسط آمریکا و متحدان،۶۴۰ حلقه از۹۴۰حلقه چاه نفتی کویت در حال اشتعال بود .

همچنین از چاه‌های نفت دیگر، نشت و تراوش نفتی بعلت عملیات نظامی نیروهای عراقی و آمریکائی صورت می گرفت. در ۱۹ژانویه ۱۹۹۱ نیروهای عراق اقدام به سرازیر کردن محموله ۵نفت کش غول پیکر به دریا کردند و نهایتا در فاصله زمانی ۲۳ژانویه تا ۲۸فوریه بیش از ۷۳۰ حلقه چاه نفتی کویت را به آتش کشیدند.

جواد ظریف وزیر امور خارجه چندی پیش در مورد آثار سوء جنگ بر منطقه گفت: «منطقه ما در ۲۰ و یا حتی ۳۰ سال گذشته شاهد جنگ‌هایی بوده است که آثار آن بر محیط زیست غیرقابل تردید است که از جمله آنها می‌توانیم حملات صدام به نفتکش‌های کویت و اقدامات انجام شده در جنگ دوم خلیج فارس را نام ببریم.»

در ۶۰سال گذشته حداقل ۴۰درصد از تمام درگیری های داخلی با بهره برداری از منابع طبیعی در ارتباط بوده و این نوع درگیری ها به محیط زیست طبیعی آسیب می زند. اثرات فاجعه جنگ بر انسان پس از جنگ جهانی اول و دوم جنگ ویتنام و جنگ های اخیر خاورمیانه همواره مطرح بوده است. علاوه بر آن جنگ های داخلی نیز در مقیاس کوچک تر اثرات مخربتری داشته است.

خاک سردشت آغشته به مواد رادیو اکتیو

در 7 تیر 1366 چهار فروند هواپیمای عراقی شش بمب شیمیایی دو قلو، حاوی 550 تن گاز «خردل آرسنیک دار» معروف به گاز «خردل کثیف» را بارگیری کردند. هدف حمله عبارت بود از: «شهر سردشت.»

نفوذ مواد شیمیایی حاصل از انفجارها به خاک و تخلیه پسماندهای ویژه تهدیدی طولانی مدت محسوب شده و اثرات جبران ناپذیری بر محیط زیست شهر یا منطقه خواهند داشت.

شهرهای سردشت و اشنویه که در جریان جنگ تحمیلی در معرض شدیدترین حملات بمب های شیمیایی و گاز خردل قرار گرفته بودند هنوز آثاری از جنگ را در دل خاک های خود دارند؛ مین های عمل نکرده. بعد از گذشت تقریبا 3دهه از جنگ تحمیلی هنوز آب، خاک و کشاورزی سردشت با مواد شیمیایی و رادیواکتیویته آغشته است.

داعش دشمن جدید محیط زیست

یکی از نمونه های شاخص درخصوص نقش جنگ بر تغییر آب‌وهوا و افزایش دمای مناطق جنگی را در عراق می توان دید، به گفته مدیرکل دفتر پایشمحیط زیست «در این کشور پس از یک دهه جنگ، میزان آب دجله و فرات به‌شدت کاهش یافته و زمین‌های حاصلخیز میان این دو رود که یکی از مراکز اولیه‌ی کشاورزی انسان است، به بیابان بدل شده است. به نحوی که از ۲۸ درصد زمین حاصلخیز این کشور سالانه ۲۵۰کیلومتر مربع آن به بیابان تبدیل می‌شود.»

عراق اما حالا تهدیدی جدی تر از جنگ های گذشته پیش روی خود می بیند. داعشی ها که عراق را پایگاهی برای جنگ های منطقه ای خود قرار داده اند باری بر محیط زیست این کشور شده اند. از بستن آب رود فرات برای رسیدن به مرکز این کشور گرفته تا آلوده کردن آب و خاک این کشور.

اگرچه بیشترین آسیب های داعش متوجه کشور عراق است اما بدون تردید این اقدامات بر محیط زیست ایران نیز بی‌تاثیر نخواهد بود. زمین های کشاورزی رها شده تحت اشغال داعش شامل 340 هزار هکتار در قسمت هایی از

xx

در حاشیه رودخانه فرات و حدود 250 هزار هکتار در قسمت هایی از خاک عراق و در حاشیه رودخانه دجله می شود از جمله عواملی است که باعث تشدید ریزگردها در منطقه شده است.

این تاثیر می‌تواند به شکل افزایش ورود ریزگرد و گردوغبارها به داخل ایران خود را نشان بدهد. ریزگردهایی که چندین بار از سوی مسوولان منشا آن خارجی بیان شده.

47233