انتقال‌آب از خلیج‌فارس به یزد، ارزیابی زیست‌محیطی دارد؟/ ابتکار: اسپانیا هم مجبور به شیرین‌کردن آب شده

کلنگ کار که به زمین زده شد فریاد کارشناسان و فعالان محیط زیست بلند شد. عملیات اجرایی طرح ملی شیرین سازی و انتقال آب خلیج فارس با عنوان طرح ملی ساقی کوثر،اردیبهشت سال ۱۳۹۲ با فرمان محمود احمدی نژاد آغاز شد تا بلکه شهرهای فلات مرکزی همچون یزد و کرمان لبی تر کرده، از خشکسالی نجات یابند. اما همان زمان عده ای از کارشناسان طرح را شکست خورده قلمداد کرده و با احتساب هزینه های مالی و زیست محیطی آن را فاقد توجیه دانستند. طرح متوقف شد تا زمانی که زمزمه هایی درباره از سرگیری آن در دولت یازدهم به گوش خورد.

مسوولان وزارت نیرو از آن به عنوان یک پروژه جدی نام برده و از عملیاتی شدن آن در آینده ای نزدیک خبر می دادند. از طرفی دیگر نیز آمادگی چندی پیش قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص) راه راهموارتر کرد.

سردار عبداللهی فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) در مورد اینکه با اشاره به بحران‌ها به وزیر نیرو پیشنهاداتی داده‌ایم، گفت: امروز وضعیت آب در کشور بحرانی است. بنابراین طرح ما این است که آب خلیج فارس را به ایران مرکزی منتقل کنیم این رؤیا نیست. وقتی که ما توانستیم بر دل آن خاک‌های سیاه کویر برهوت، پارس جنوبی به آن عظمت ایجاد کنیم می‌توانیم در حاشیه خلیج فارس آب را شیرین کنیم .

سخنان رییس جمهور در جمع مردم یزد نیز مهر تاییدی بر زمزمه های پراکنده اجرایی شدن طرح انتقال آب شد، زمانی که گفت: ان‌شاء‌الله در سال‌های آینده پروژه‌هایی را که برای انتقال آب از دریای عمان و خلیج فارس به فلات مرکزی ایران یعنی استان‌های کرمان و یزد خواهیم داشت، استان یزد نخستین استانی خواهد بود که از خلیج فارس آب دریافت خواهد کرد.

به گفته روحانی، 4 هزار میلیارد تومان برای این طرح اختصاص داده شده است: در تهران تصویب شده تا از صندوق توسعه ملی 400 میلیون دلار برای این طرح اختصاص داده شود. در حالی که بر اساس تحقیقات، انتقال آب نیازمند اجرای بیش از ۹۰۰کیلومتر لوله انتقال ، بیش از ۲۰۰کیلومتر تونل و ۱۵مرحله پمپاژ آب هستند که نیازمند سرمایه گذاری بالغ بر ۱۸۹هزار میلیارد ریال تنها برای یک استان است.

هزینه های مادی و محیط زیستی

شیرین سازی و انتقال خلیج فارس با هدف تامین بخشی از نیاز آب صنعت وشرب استان های هرمزگان، کرمان و یزد برنامه ریزی شده است که اجزای مختلفی از جمله احداث تاسیسات نمک زدایی، احداث خصوط انتقال آب و احداث ایستگاه های پمپاژ و تامین برق را در بر می گیرد. پرهزینه ترین قسمت این پروژه شامل احداث خطوط انتقالی آبرسانی در حدود ۱۱۰۰کیلومتر است که علاوه بر صرف هزینه های بسیار تخریب محیط زیست را نیز در پی دارد.

بر اساس تحقیقات انجام شده ورود مقادیر زیادی پساب نمک به دریا منجر به نابودی آبزیان و تخریب اکوسیستم دریا تا شعاع چند کیلومتر می شود همچنین تغییرات حرارتی در محل ورود پساب آب شیرین کن ها به دریا منجر به تغییرات بیولوژیکی و تاثیرات غیر قابل بازگشت بر آبزیان می شود. از دیگر تاثیرات این آب شیرین کن ها بر محیط زیست می توان به وابسته بودن تاسیسات نمک زدایی به انرژی حرارتی اشاره کرد که پیامد آن نشر گازهای گلخانه ای و گرم شدن زمین است.

از طرف دیگر هزینه های سنگین بهره برداری،نگهداری و تامین انرژی، هزینه های کلان سرمایه گذاری، هزینه های قیمت تمام شده آب، دشواری های اجتماعی ناشی از عبور خطوط انتقال آب به شهرها و روستاهای مسیر انتقال که همگی با بحران شدید مواجه هستند همه دلایلی می شود تا این طرح را فاقد توجیه کند.

اما رییس سازمان حفاظت محیط زیست چندی پیش با اشاره به مشکلات کم آبی در کشور گفته بود طرح های آبی به ویژه در زمینه انتقال آب باید کارشناسی شده و با نظارت سازمان حفاظت محیط زیست باشد تا منابع آبی کشور از بین نرود.

ابتکار همچنین در بخشی از گفت و گوی نوروزی خود با خبرآنلاین اجرای این پروژه را منوط به ارزیابی های زیست محیطی دانست و گفت: انتقال آب از دریا و از منابع آب دریایی با استفاده از آب شیرین کن ها می تواند به عنوان یک گزینه در انتهای کار انتخاب شود. اما مهمترین گزینه در بحث فلات مرکزی اصلاح الگوی کشاورزی است. زیرا با همین سیستم کشاورزی نمی توان ادامه داد.

این درحالی است که برخی از صاحب نظران معتقد هستند که با وارد کردن این اعتبارات در اصلاح الگوی کشاورزی همان منابع آب به دست می آید و نیازی به انتقال آب نیست اما برخی کارشناسان معتقدند با روند خشکسالی ها و بحث تغییرات اقلیمی، مشروط به رعایت الزامات زیست محیطی آب از دریای عمان به فلات مرکزی منتقل شود.

ابتکار می گوید: ما اعتقاد داریم به عنوان آخرین گزینه می توان آن را با الزامات زیست محیطی یعنی انجام ارزیابی به طور کامل انجام داد. در حال حاضر برای بخش هایی از لوله گذاری ها ارزیابی انجام شده است، آب شیرین کن ها هم در دست مطالعه است. تاثیرات آب شیرین کن ها بر محیط دریایی خیلی مدنظر است و باید به حداقل برسد. ما حتی الامکان توصیه کردیم که آب شیرین کن های معظم در دریای عمان که دریای آزاد است اتفاق بیفتد و در محدوده خلیج فارس که شوری آن به دلیل وفور آب شیرین کن ها در جنوب خلیج فارس و کشورهای عربی افزایش پیدا کرده و حدود دو سه برابر شده است وارد نشود.

رییس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: در حال حاضر خیلی از کشورهای خارجی از جمله اسپانیا به این کار ناچار شده است ما هم به عنوان گزینه آخر دلیلی نمی بینیم که به طور کل رد کنیم ولی الزامات زیست محیطی را بسیار سختگیرانه دنبال خواهیم کرد.