آسیب های شبکه های اجتماعی و فضای مجازی قابل کنترل نیست؟

به گزارش خبرگزاری خبرهدف موضوع آسیبهای فضای مجازی، بحثی بود که دیشب در گفتگوی ویژه خبری شبکه 2 سیما دنبال شد. رضا تقی پور عضو شورای عالی فضای مجازی و علی فلاح کارشناس فضای مجازی در این بحث اعلام کردند آنقدر فضای تغییرات در دنیای مجازی سریع است و آنقدر مسئولان و برنامه ریزان از این امر عقب هستند که نمی توان امیدوار بود مدیریت درستی بر این فضا اعمال شود.
آنها به انفعال محض دستگاه های مسئول در این باره اشاره کردند و افق بی سرانجامی برای کنترل این فضا در مقابل مخاطب قرار دادند. کلی گویی و بعضا بازاریابی برای مجموعه های خصوصی فعال در امر فضای مجازی، بخشی از میزگرد دیشب بود که باعث می شد این تصور در مخاطب القا شود که فضای مجازی از کنترل کامل مسئولان بیرون آمده و دیگر نمی توان به آسیب های این فضا، مدیریت صحیحی اعمال کرد. در ادامه مشروح این میزگرد را می خوانید:

تقی پور: این آمار موجود است. استفاده کنندگان از این فضا روی شبکه اینترنت مرتبا با log های آدرسهای متصل به این شبکه، به دقت ثبت می شود.

تعداد کاربران شبکه های مجازی مشخص است؟
تقی پور: شبکه ها خودشان آمار می دهند. برخی شبکه ها دسترسی محدود دارند و آمارشان واقعی نیست و برآوردی است. برخی از شبکه های مجاز، آمار مشخص دارند. در ارتباط با تلگرام که امروز بیشترین کاربر را دارد، آمارهای متفاوتی گفته می شود. آمار رسمی 25 میلیون کاربر است. شنیدم اخیرا یک مرجع غیررسمی آمار را بیش از 40 میلیون اعلام کرده. این شبکه در دنیا، تعداد 100 میلیون کاربر ندارد.
چه برنامه ریزی هایی در این فضا شده؟
علی فلاح: اگر نگاه حاکمیتی باشد، چون دستگاه های مسئول یک قدم از رسانه ها و مردم عقب بودند و نتایج متناسب با فعالیت نیست. برخی مجموعه های دغدغه مند، کار را شروع کردند و احساس کردند باید محتوا را به صورت خودجوش به این سمت سوق بدهند. همین مجموعه های خودجوش هم نتوانست به خوبی رابطه با همدیگر برقرار کند و در تولید محتوا مشکل داشتند. نه در شبکه این پیامرسان بلکه در کل فضای مجازی مشکل داریم. این که گلایه می شود درباره ناهماهنگی در فضای مجازی است. آقا دیروز یک اصطلاح غیرمنضبط را به کار بردند که کاملا مشهود است.
نظر شما درباره آشفتگی چیست؟
تقی پور: متاسفانه این پدیده وجود دارد. بخشی از این، به ماهیت این فضا برمیگردد. اساسا ارتباطات به شکل خودجوش و توسط مردم شکل می گیرد. تا اینجا مشکلی نیست. ولی حداقل هایی در کشورهای پیشرفته دنیا مانند کره جنوبی و کشورهای عقب تر برای رویارویی با این پدیده ها وجود دارد ولی ما این خلاء را احساس می کنیم. در حکم مقام معظم رهبری به شورای عالی مجازی، ماموریتی برای ایجاد کانون متمرکز برای سیاستگذاری، تصمیم گیری، هماهنگی و نظارت ابلاغ فرمودند.

دلیل این خلاء چیست؟
تقی پور: باید ریشه یابی شود. باید درباره این موضوع صحبت کنیم چرا بعد از 5 سال، با وجود نیاز جامعه، این احساس وجود دارد که خلاء داریم. از این فضا برای اشتغال استفاده مناسبی نشد. من ناراحتم که تکرار می کنم “متاسفانه” این تصمیمات که بودجه این حوزه متاسفانه در شورای عالی فضای مجازی اتخاذ نمی شود. یعنی بودجه های سالانه باید برای کل کشور در این شورا تصویب کنیم ولی ما اینها را در سالهای اخیر ندیدیم. علی القاعده باید بودجه ها و برنامه های یکپارچه در بخشهای دولتی و خصوصی بیاید. مسایل بودجه کشور را از اخبار می شنویم ولی از این بودجه هیچ بحثی درباره فضای مجازی نشنیدیم.
امنیت این فضا را چطور می شود تامین کرد؟
فلاح: من احساس کردم افرادی باید در جلسه باشند که بحث را به سمت سرمنزلش ببریم. خیلی حرف خاصی درباره بودجه نمی توان گفت. خود شورا هنوز تصمیمی درباره بودجه نگرفته و طبیعتا در اجرا با مشکل مواجه است. دو حمله از مصوبه مقام معظم رهبری را می خوانم. می فرمایند تحولات بسیار پرشتاب است. شب و روزهایی که در فضای مجازی می گذرد فاصله ما را از دنیا و حتی از مردم ما زیاد می کند. مردم راهها را باز می کنند و به هر سمتی خواستند می روند. غیر منضبط بودن این فضا، نگران کننده برای مردم است. الان وضعیت اخلاقی، هنجارها و حریم خصوصی بسیار بهم ریخته است.
خطرات را بخواهیم دسته بندی کنیم چه می توان گفت؟
تقی پور: بحث بسیار بیشتر از این است. آسیبهای فرهنگی از این فضا داریم می بینیم. متاسفانه حداقل بررسی ها را نداریم. غرب که این پدیده در آن نفوذ بیشتری دارد تاثیری که پذیرفته، این است که بنیاد و نهادی به نام خانواده مفهوم ندارد. آیا ما به این سمت حرکت می کنیم؟ فرهنگ را رها در اختیار این فضا قرار دهیم که خانواده ای مشابه غرب داشته باشیم؟ این سوالات کلیدی و بنیادی است و جواب داده نشده. مواجهه ما با این فضا چگونه باشد؟ امروز هنجارهای فرهنگی ما شکسته می شود، ما چه می خواهیم کنیم؟
فلاح: اتوبان شش بانده بدون علایم ایمنی داریم. خانواده ها باید خودشان آموزش ببینند؟ دولت یا حاکمیت باید این اتوبان را قابل استفاده کند؟
تقی پور: پاسخ این سئوال، گله مندی مقام معظم رهبری است. این مسئولیت کلی قانونی به عهده شورای عالی فضای مجازی است. برخی مسئولیتها نیز بر عهده دستگاه هاست و شاهدیم به این مسئولیت ها پاسخ داده نمی شود. یکی از وظایف اصلی شورا که بر زمین مانده این است که کارها را بین دستگاه ها تقسیم و هماهنگی به وجود بیاورد. این راهبرد و نقشه راه است که متاسفانه این یکپارچگی را نداریم.
چرا یکپارچگی نداریم؟
تقی پور: باید مردم قضاوت کنند. علت آن، فقدان اراده است.
تجربه های دنیا چه می گوید؟
فلاح: در دنیا وقتی پدیده های نوظهور وارد جامعه می شود، گفتمان را حاکمیت تعریف می کند. این طرف واضح است مردم خط شکنی می کنند و بعد حاکمیت ورود می کند که خیلی خطرناک است. در حکم انتساب دوم رهبر انقلاب فرمودند اشتغال زایی در حوزه خدمات، محتوا و تجارت فراهم شود. شورای عالی فضای مجازی و ذیل آن مرکز ملی فضای مجازی که بازوی اجرایی این شوراست، در این 5 سال اخیر آیا توانسته مجموعه ها و تیمها را شناسایی کند و ببیند مشکل کسب و کار در حوزه مجازی چیست؟ سازمانی به نام فضای مجازی سراج شاید چند دهم شورای عالی فضای مجازی نیست ولی به خاطر دغدغه هایش، هفته ای یک روز جلسه می گذارد و در شهرستانها با تیمهای تولید محتوا کار کرده اند. ما در موضوعات مختلف با شورا جلسه گذاشتیم. می گوییم این گامها برداشته شده، شورای عالی بیاید از اینها حمایت کند. برخی مراحل شورا را این مجموعه ها از روی دغدغه جلو رفته اند. کافی است شورای عالی مجازی، درها را باز کند و از این مجموعه ها برای کار استفاده کند.

تقی پور: باید دو نکته به این سخنان اضافه کرد. متاسفانه حتی در دوره گذشته نیز ظرفیت لازم را در فضای مجازی به وجود نیاوردیم. به هر صورت امری به این مهمی قطعا مجموعه ای قطور و اتاق فکر سنگین لازم دارد. البته افراد بسیار زیاد داریم که صاحب فکر و ایده هستند ولی واقعا مرکز ملی فضای مجازی در جایگاه خود نیست. اینقدر افراد فکور و فارغ التحصیل خبره در رشته های مرتبط داریم که می توان به آنها افتخار کرد ولی چون ظرفیتی برایشان به وجود نیامده، حتی به شورای عالی منتقل نمی شود تا استفاده شود. در دوره قبلی کمیسیونها خیلی فعال بودند ولی به تصمیم گیری نرسید. الان فضا تشنه این تصمیمات است. اگر ما امروز تصمیمات درست نگیریم واقعا نرخ پهنای باند داخلی نباید با پهنای باند بین المللی یکی باشد، ولی الان یکی است. برای توسعه کسب و کارهای داخلی نیاز به پهنای باند گران اینترنت نداریم. بستر شبکه داخل است و خودشان تولید کننده پهنای باند هستند. وقتی می خواهیم پهنای باند از خارج بخریم باید پول بدهیم. ولی وقتی این پهنای باند در داخل تولید می شود، ما از آنها پول می گیریم. این تصمیم اشتباهی است. ما نمی توانیم با این شرایط، دغدغه های مقام معظم رهبری را اجرایی کنیم.

کی باید این کارها شود؟
فلاح: بعضی وقتها کم کاری را پشت عبارات قایم می کنیم. برخی دولتمردان فیلترینگ رااینطور برخورد می کنند. فرافکنی است که نگاه این طیف این است که این راه مسدود شود. ما دنبال فیلترینگ نیستیم. مطالبه بدنه ای که محتوا تولید می کند این است که چرا از ما پول می گیرید؟ به جای این که به من هزینه بدهید از ما می گیرید. این همان شبکه ملی ارتباطات است. این فیلترینگ نیست. تازه اگر اینها برآورده شود، می تواند با فضای خارجی رقابت کند.
آیا هر محدودیتی، فیلترینگ است؟
تقی پور: در این تسلطی که رسانه های استکباری در فضای مجازی دارند، موضوع فیلترینگ به درستی باید برای مردم تبیین شود. شخصا بارها این توضیح را دادم که اگر راجع به فیلترینگ صحبت می کنیم حداکثر 5 درصد از راه حل است. مانند این که برای همه درمانها دست به جراحی نمی زنیم؟ نه! جراحها کار بدی نمی کنند که جراحی می کنند و بدن را زخم می کنند. این راه دیگری ندارد که بدن را زخم کنیم و جدا کنیم. فیلترینگ درباره ناهنجاریهای اخلاقی است و ضدفرهنگ است. واقعا چند درصد از خانواده ها راضی هستند فرزندانشان از طریق این فضا به محتوای غیراخلاقی دسترسی داشته باشند. اگر پالایش نگوییم، چه بگوییم؟ این فضا می آید سیاسی می شود، از آن سوی آب هم می آیند این را تقویت می کنند. همه کشورها برابر ارزشهای خود این سیاست ها را دارند. ما بیش از عمل کردن، حرف زده ایم. همه کشورها فیلترینگ هوشمند دارند. بیایند محتواهای نامناسب را حذف کنند. این فیلترینگ هوشمند است که همین هم نشده.

فلاح: امسال اول سال اقدام و عمل است. امیدواریم امسال اتفاقی بیفتد. لااقل بگویند اقدامات باید شتاب بگیرد. نباید طوری بگوییم که کلا هیچ اتفاقی نیفتاده.

تقی پور: مقام معظم رهبری در 10 محور حکم دوم، راه را روشن کرده اند. باید همین 10 کار عمده عمل شود و بیش از 90 درصد مشکلات حل می شود. امیدواریم این مباحث در دستور کار شورای عالی فضای مجازی قرار گیرد تا مطالبات مردم را پاسخ بدهیم.