زلزله‌ای سیاسی که دنیا را تکان داد/ بریتانیایی که دیگر کبیر نیست/کدام کشورها در نوبت هستند؟

زهره نوروزپور: ماندن یا نماندن بریتانیا؟ مساله این است، سالهاست که مساله این است، بحث خروج بریتانیا به زمان انقلاب صنعتی و فروپاشی بلوک پیش باز می گردد و ریشه ای تاریخی دارد، به زمانی که لندن شد لندن! ایرلندی ها از یک سو و اسکاتلندی ها از سوی دیگر، لندنی ها دنیای مدرنیته می خواستند و به کامرون رأی دادند چرا که وی وعده همه پرسی برای خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا را داده بود، اما سنتی ها که شامل ایرلند شمالی و اسکاتلند می شود هیچ گاه با مدرنیته کنار نیامدند آنها همان ملکه خودشان را می خواهند! لندنی ها احساس می کردند با حضور در اتحادیه بزرگ اروپایی وارد جهان مدرن می شوند و از قافله عقب نمی نماند.

اما غیر لندنی‌ها هنوز سنت دیرینه خود یعنی بریتانیای کبیر که با حکومتی سلطنتی اداره می شود و این آرزو را در استقلال جزیره اسکاتلند جستجو می کنند، چرا که گمانه زنی ها حاکی از آن است که ممکن است که خروج بریتانیا از اتحادیه، باعث شود بار دیگر همه پرسی بر سر استقلال اسکاتلند مطرح شود و این بار ممکن است این جزیره استقلال خود را به دست آورد کما اینکه نخست وزیر کامرون یکی از مدافعان سرسخت اتحاد اسکاتلند و انگلستان بود و حال با کناره گیری وی از مقام نخست وزیری مشخص نیست که جانشین کامرون از استقلال حمایت کند یا خیر. اما دربار ملکه به نظر می رسد تمایلی برای همه پرسی دوباره داشته باشد چرا که ممکن است دربار ملکه را به آروزی خود که همان سلطنت طلبی است برساند.

چه شد که این زخم کهنه دوباره باز شد؟

پس از روی کار آمدن دولت محافظه کار دیوید کامرون، زمزمه هایی مبنی بر خروج برتانیای کبیر از اتحادیه اروپایی قوت گرفت چرا که یکی از وعده های انتخاباتی او اجرای این رفراندوم تاریخی بود. ماجرا از جایی جدی تر شد که دولت یونان به سقوط اقتصادی نزدیک و ارزش یورو در این این منطقه پولی نزول کرد، از سوی دیگر مساله اوکراین در این پروسه بی تاثیر نبود!  بی بی سی درباره این ریشه تاریخی می گوید: «همه‌پرسی درباره آینده عضویت در اتحادیه اروپا یک زخم کهنه را در بریتانیا یا “پادشاهی متحده” باز کرده است. گسلی که باعث شکاف در بدنه سیاست و ساختارهای سنتی بریتانیا شده است. حالا مشخص نیست آیا این “پادشاهی” همچنان می‌تواند خود را “متحد” بنامد یا نه.»

این آتشفشانی است که ریشه در انقلاب صنعتی دارد. شیوه زندگی روستایی با ورود شهرداری‌های مدرن خرد شد. و میراث تحولات اجتماعی خشن آن هنوز پابرجاست. در یک قرن بعد از سال ۱۷۵۰ منچستر از یک شهر کوچک ۱۸ هزار نفری به یک شهر شلوغ ۳۰۰ هزار نفری تبدیل شد. در بریستول، بیرمنگام، لیورپول، لیدز و نیوکاسل هم داستان همین بود.

آنان که به داخل گودال مکنده مراکز صنعتی کشیده شده بودند، مجبور بودند با ساختار جدید شهری کنار بیایند، اما این تغییر رنجشی به بار آورد که تا امروز هم ادامه داشته است.

برای کارگران فقیر بخش کشاورزی که از مزرعه به کارخانه می‌رفتند، و برای مالکان ثروتمندی که جایشان را به صنعتگران جاه‌طلب داده بودند، عصر جدید تجارت جهانی به‌‌ همان اندازه ترسناک بود که امروز عده‌ای از جهانی شدن می‌ترسند.

آن زمان مانند الان بعضی تعجب می‌کردند که چگونه کسی ممکن است ساختار قدیمی و رایج را که به آن خو گرفته با ریسک تغییرات سریع اجتماعی و اقتصادی عوض کند. و درست همین حیرت وجود داشت که چگونه ممکن است کسی از مزایای تغییر چشم بپوشد.

این‌‌ همان گسل قدیمی است که رفراندوم بار دیگر آشکار کرده است. سرخوردگی چپ و سنت‌گرایی راست برای مخالفت با جهانی شدن نقطه اشتراک پیدا کرده‌اند. جوانان، تحصیل‌کرده‌ها و ثروتمندان، آنان که بیشترین خوش‌بینی و انعطاف‌پذیری را دارند، بسیار بیش از دیگران آماده پذیرفتن فرصت‌ها بودند.

این گسل سراسری در بریتانیا هیچ‌گاه ترمیم نشد. و سوال این است ،  این زخم بیش از آنکه رو به بهبود باشد، در حال بد‌تر شدن است؟

چه تاثیراتی دارد؟

خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا که اغلب به برکسیت مخفف می‌شود، هدفی سیاسی است که از سوی افراد، گروه‌های مدافع، و احزاب سیاسی در بریتانیا از زمان پیوستن آن به اتحادیه اروپا در سال ۱۹۷۳ پی گرفته می‌شود. خروج از اتحادیه اروپا طبق معاهده اتحادیه اروپا از حقوق کشورهای عضو فهرست کشورهای عضو اتحادیه اروپا آن است.

در همه پرسی که در ۲۳ ژوئن ۲۰۱۶ در بریتانیا انجام شد، بیش از ۱۷ میلیون نفر به عدم حضور آن کشور در اتحادیه اروپا رأی دادند (در مقابل بیش از ۱۶ میلیون نفری که رأی به ماندن در اتحادیه اروپا دادند) و جنبش برکسیت به موفقیت رسید.برخی صاحب‌نظران رخدادهایی نظیر خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا را ناشی از فراگیر شدن نئوناسیونالیسم در آن کشور می‌دانند.

ترک بریتانیا از اتحادیه اروپا نتایج اقتصادی – اجتماعی و سیاسی خاص خودش را دارد. برکسیت می‌تواند در بازار ارز، انرژی، فلزات گرانبها (طلا و…)، کالاهای مختلف و شاخص‌های بورس و… تأثیرات مهمی بگذارد.

برکسیت اثرات کوتاه مدت، میان مدت و دراز مدت بر بریتانیا، اتحادیه اروپا و کل جهان خواهد گذاشت. در کوتاه مدت، خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، ایجاد شوک‌های روانی و قیمتی به بازار خواهد کرد. در میان مدت، برکسیت می‌تواند واکنش دولت‌ها و مردم کشورهای دیگر را برانگیزد و آنها نیز خواهان همه پرسی برای خروج از اتحادیه اروپا بشوند. در اینصورت واحد پول مشترک اتحادیه اروپا تأثیر خواهد گرفت و این امر می‌تواند ماهیت یورو را تغییر داده، کاهش سرمایه‌گذاری در این منطقه را به دنبال داشته باشد که حاصلی جز رکود نخواهد داشت.

گفته می‌شود صندوق بین‌المللی پول در تازه‌ترین گزارش خودش پیش بینی رشد اقتصادی جهان را از ۳/۴ درصد به ۳/۲ درصد کاهش داده و علت این اُفت را برکسیت – همین احتمال خروج بریتانیا و تردید در سرمایه‌گذاری کلان در این منطقه – دانسته‌است.

واکنش‌ها به رفراندوم

وزیران خارجه شش کشور اتحادیه اروپا برای بررسی خروج بریتانیا دیدار می‌کنند

در این باره بی بی سی گزارش داده است: شش عضو موسس اتحادیه اروپا تا ساعاتی دیگر در برلین، پایتخت آلمان برای نشان دادن واکنش نسبت به نتایج همه‌پرسی در بریتانیا برای خروج از این اتحادیه دیدار می‌کنند.

وزیران امور خارجه آلمان، فرانسه، ایتالیا، بلژیک، لوکرامبورگ و هلند قرار است در باره روند خروج بریتانیا و مراحل آن گفت‌و‌گو کنند.

ژان کلود یونکر، رئیس کمیسیون اروپا گفته است که خواهان آغاز سریع مذاکرات خروج بریتانیا است. او گفته است نمی‌خواهد برای آغاز چنین روندی ماه‌ها برای انتخاب نخست‌وزیر جدید بریتانیا صبر کند.

دیوید کامرون، نخست‌وزیر بریتانیا روز گذشته اعلام کرد که از سمت خود کناره‌گیری می‌کند و قرار است پیش از پاییز، نخست‌وزیر جدید این کشور انتخاب شود.

وزیران خارجه شش کشور یاد شده همچنین قرار است در باره راه‌های جلوگیری از خروج احتمالی سایر کشورها از این اتحادیه مذاکره کنند. شماری از احزاب ملی‌گرا و پوپولیست در این اتحادیه از رای همه‌پرسی بریتانیا استقبال کرده و گفته‌اند چنین روندی را در کشورهای خود دنبال خواهند کرد.

در همین حال موسسه رده بندی اعتباری مودی، پیش‌بینی اعتباری اقتصاد بریتانیا را به دلیل تاثیر نتایج همه‌پرسی بر اقتصاد این کشور کاهش داده است.

یرون دایسلبلوم، رئیس یوروگروپ، (گروه وزیران دارایی حوزه یورو) هم گفته است که شماری از موسسات مالی ممکن است از لندن به شهرهایی در اتحادیه اروپا نقل مکان کنند. او گفته است بریتانیا پس از خروج از اتحادیه اروپا دسترسی محدودی به بازار مشترک خواهد داشت.

شماری از اقتصاددانان گفته‌اند که این احتمال وجود دارد که بریتانیا بار دیگر دچار رکود اقتصادی شود اما برخی سرمایه‌گذاران گفته‌اند نتایج همه‌پرسی، موقعیت‌های جدیدی را برای سرمایه‌گذاری فراهم می‌کند.

 
جدایی بریتانیا: ملی‌گرایان فرانسه، آلمان و ایتالیا هم خواستار همه‌پرسی شدند

جدایی بریتانیا از اتحادیه اروپا با واکنش مثبت راست‌گرایان و ملی‌گرایان در دیگر کشورهای بزرگ اروپا روبرو شده است.

مارین لو پن، رهبر ملی گرایان فرانسه خواستار همه پرسی مشابه شده و رهبر ملی گرایان ایتالیا هم گفته: “ممنون بریتانیا! حالا نوبت ماست.”

همزمان در کشورهای بزرگ اتحادیه اروپا هم واکنش‌ها به تصمیم مردم بریتانیا فراوان بوده است.

در هلند، گریت ویلدرز، رهبر سرشناس مخالفان سیاست‌های مهاجرپذیری، آنها هم باید همه‌پرسی تحت عنوان ‘نگزیت’ (Nexit) برگزار کنند. کنایه‌ای به کارزار خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا که ‘بریگزیت’ (Brexit) نام گرفته بود.

مارین لوپن، رهبر حزب جبهه ملی فرانسه، امروز (جمعه ۲۴ ژوئن – چهارم تیر) در تویتتر نوشت: “آزادی پیروز شد. همان طور که بارها گفته‌ام، ما و دیگر کشورهای اتحادیه اروپا هم باید همه‌پرسی‌های مشابهی برگزار کنند.”

خانم لوپن، از چهره‌های مطرح سیاسی برای حضور در انتخابات ریاست جمهوری سال آینده فرانسه است.

او هفته پیش و قبل از برگزاری رفراندوم در بریتانیا گفته بود از نظر او فرانسه “هزار دلیل بیشتر از بریتانیا برای ترک اتحادیه اروپا دارد.”

گریت ویلدرز که در هلند به مهاجرت‌ستیزی شهرت دارد در بیانیه‌ای اعلام کرده: “ما هم می خواهیم اختیار مملکت خودمان، پول خودمان، مرز خودمان و سیاست‌های خودمان را داشته باشیم.”

در ایتالیا، متیو سالوینی، رهبر جبهه مخالفان سیاست‌های مهاجرت دولت در توییتی نوشته: “ممنون بریتانیا! حالا نوبت ماست. آفرین بر شجاعت مردم آزاده. قلب، شعور و غرور بر دروغ، تهدید و رشوه غلبه کرد.”

در سوئد هم حزب ‘سوئد دموکرات’ در توییتی نوشته: “حالا ما هم منتظر سواگزیت (Swexit) هستیم.” کنایه‌ای دیگر به کمپین بریگزیت (Brexit) که در همه پرسی دیروز بریتانیا با کسب ۵۲ درصد آرا پیروز شد.

کریستین سولسن، رهبر حزب خلق مردم دانمارک هم گفته: “رفراندوم راه چاره دموکراتیک خوبی است.”

در همین حال، مارتین شولتز، رئیس پارلمان اروپا از تاثیر دومینو وار خروج بریتانیا بر اتحادیه اروپا اظهار نگرانی کرده است.

در آلمان، قوی‌ترین عضو اتحادیه اروپا، بئاتریکس فون شتروخ، از حزب آلترناتیو برای آلمان، آنچه فاتحان همه‌پرسی دیروز در بریتانیا “روز استقلال” در این کشور خوانده‌اند را ستوده و خواهان استعفای مقام‌های ارشد اتحادیه اروپا شده است.

ضربه‌ای سهمگین به اتحادیه اروپا

وب سایت بی بی سی در تحلیلی می گوید: رای مردم بریتانیا به خروج از اتحادیه اروپا ضربه سختی به نهادی وارد خواهد کرد که پیش از این هم در برابر بحران مهاجرت، بحران حوزه یورو و نگرانی از تحرکات  روسیه در مرزهایش با مشکل شدید روبه‌رو بود.

خروج بریتانیا شاید سخت‌ترین ضربه باشد. شوک ناشی از آن در بیرون مرزهای این کشور هم حس خواهد شد.

بریتانیا یکی از دو کشور عضو اتحادیه اروپا بود که در شورای امنیت سازمان ملل حق وتو داشت، به همراه فرانسه تنها کشوری بود که نیروی نظامی قابل توجه داشت و توان و دانش دیپلماتیک فراوانی در اختیار اتحادیه قرار می‌داد. این کشور در عین حال نیروی محرکی برای رقابتی‌تر کردن بازار مشترک بود.

حالا همه این‌ها از ویترین اتحادیه اروپا بیرون کشیده خواهد شد.

و در حالی که بریتانیایی‌ها با نگرانی وضع بازارها را بررسی می‌کنند و شاهد تاثیر رای خروج بر ارزش پوند هستند، اروپایی‌ها هم برای آینده یورو که داشت علائمی از بهبودی را نشان می‌داد احساس خطر خواهند کرد.

شاید وضع یونان بدتر شود؟ وضع ایتالیا هم مایه بسی نگرانی است.

اما این اتفاق چه تاثیری بر وضعیت مالی صدها هزار خانوار ساکن قاره اروپا خواهد گذاشت؟

اتحادیه اروپا در عین حال نگران این است که خروج بریتانیا باعث برعکس شدن روند هفتاد ساله ادغام کشورهای عضو شود.

نویسنده گزارش در ادامه آورده است:

من سال‌های زیادی است که ناظر سیاست اروپا بوده‌ام، ولی به یاد ندارم شکاکیت به اتحادیه اروپا تا این حد فراگیر بوده باشد.

خیلی از اروپایی‌ها با حسودی به شرکت بریتانیایی‌ها در همه‌پرسی دیروز نگاه می‌کردند. خیلی از شکایاتی که حامیان خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا مطرح می‌کردند به گوش رای‌دهندگان اروپایی هم خوش می‌آمد.

در سراسر اروپا، سیاستمداران شکاک به اتحادیه اروپا صبح جمعه صف کشیده بودند تا نتیجه همه‌پرسی بریتانیا را جشن بگیرند.

مارین لوپن، رهبر جبهه ملی فرانسه، در توییتی اعلام کرد که “آزادی پیروز شد.” او خواستار برگزاری همه‌پرسی بر سر ادامه عضویت فرانسه در اتحادیه اروپا شده است.

کارشناسان می گویند امروز صبح جو حاکم بر بروکسل، مقر اتحادیه اروپا شدیدا افسرده است.

رای خروج بریتانیا زنگ‌های خطر را به فریاد خواهد انداخت و پیام این است که اتحادیه اروپا در حالت فعلی به درد کار نمی‌خورد.

برخی ناظران بر این باورند که در روزهای آینده شاهد آغاز دو روند خواهیم بود که هر دو سختی‌های خود را خواهند داشت.

بیرون کشیدن بریتانیا از کلاف اتحادیه اروپا و مذاکره بر سر رابطه جدید در پی شروع روند خروج توسط دیوید کامرون یا جانشینش و دوم تقلای سیاسی اتحادیه اروپا برای نجات جانش که ممکن است با تجزیه بیشتر همراه باشد.

کشورهای عضو اتحادیه و دیوان‌سالاران مقیم بروکسل قطعا بر سر خط سیری که اتحادیه اروپا باید اختیار کند با یکدیگر اختلاف نظر خواهند داشت.

پرسش اینجاست که آیا باید با نزدیکتر کردن اتحادیه تصویر متحدی از اروپا به نمایش گذاشت، یا دست به اصلاحات زد و اهداف پروژه اتحادیه اروپا را به بازبینی گذاشت؟

نخست‌وزیران کشورهای اروپایی از این به بعد ترسان و لرزان نگران رقیبان سیاسی ملی‌گرا و شکاک به اتحادیه اروپا خواهند بود.

اما نکته جالب قضیه اینجاست که بخشی از انگلیسی ها با جمع آوری امضاء خواستار رفراندوم مجدد شده اند!

در حالی که اکثر مردم بریتانیادر همه پرسی روز پنجشنبه از خروج این کشور از اتحادیه اروپا حمایت کرده‌اند، گروهی از شهروندان بریتانیایی با تهیه طوماری خواستار برگزاری مجدد همه پرسی عضویت در اتحادیه اروپا شده اند.

به گزارش راشا تودی، تنها چند ساعت پس از اعلام رسمی خبر پیروزی کمپین خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، طرفداران ادامه عضویت در اتحادیه اروپا طوماری را تهیه کردند و این طومار موفق به کسب بیش از 100 هزار امضا شده است.

رسیدن تعداد امضاها به بیش از 100 هزار مورد به این معناست که این درخواست باید طی یک سال آینده در پارلمان بریتانیا مورد بحث و تبادل نظر قرار گیرد.

بعد از شمارش آرای حوزه‌های رأی‌گیری در انگلیس طرفداران خروج این کشور از اتحادیه اروپا با کسب 52 درصد آرا بر دیدگاه باقی ماندن در این اتحادیه پیروز شدند.

پس از رأی تاریخی مردم بریتانیا به خروج از اتحادیه اروپایی، آینده دیوید کامرون، نخست‌ وزیر این کشور، که تلاش فراوانی برای ماندن در اتحادیه اروپایی داشت در ابهام قرار گرفته است.

xx