میرطاهری: غرب، روسیه را در ورشو خفه کرد/ مناقشات روسیه با قدرتهای جهان به نفع ماست

در نشست سران ناتو در ورشو دستورات مهمی درباره افزایش توانمندی کشورهای ناتو به ویژه کشورهای بخش شرقی ناتو یعنی جمهوری های سه گانه حوزه بالتیک تصمیماتی اتخاذ شد. این در حالیست که ناتو در بیانیه پایانی این نشست تاکید کرد که سامانه های ضد موشکی آمریکا و ناتو در شرق اروپا تهدیدی علیه روسیه نیست و قصد ندارد به آنها حالت تهاجمی ببخشد.

میرطاهری، کارشناس اروپا دربارۀ تصمیمات نشست ناتو در ورشو می‌گوید: با این حال این تصمیم ناتو با مخالفت شدید روسها مواجه شد. از نگاه روسها این اقدامات ناتو چه استقرار نیروها در حوزه بالتیک و چه اصرار بر ادامه عملیاتی کردن سامانه موشکی در رومانی و لهستان، مظاهری از تجاوزگری ناتو محسوب می شوند. خبرگزاری خبرهدف در گفتگو با رضا میرطاهری، پیامدهای نشست ناتو در ورشو را مورد بررسی قرار داه است که مشروح این گفتگو را در ادامه می‌خوانید:

مشکل اصلی روسیه با ناتو به چه مسائلی مرتبط می شود؟
انتقادات روسیه به ناتو و سیاست واشنگتن به این دو مورد محدود نمی شود، روسها به این مساله اعتراض دارند که ناتو کماکان سیاست گسترش به شرق را دنبال می کند. آخرین اقدام در این زمینه پیوستن مونته نگرو در حوزه بالکان به ناتو است. ضمن اینکه ناتو سیاست گسترش به شمال را همزمان دنبال می کند.

در این راستا سازمان پیمان اتلانتیک شمالی به دنبال این است که دو کشور فنلاند و سوئد را به عضویت ناتو در بیاورد. هرچند که در حال حاضر دو کشور همکاری نزدیکی با ناتو دارند تا جایی که رزمایش مشترک با ناتو برگزار می کنند، اما فعلا از عضویت رسمی برخوردار نیستند و این با واکنش شدید مسکو مواجه شده است.

رئیس جمهوری روسیه ولادیمیر پوتین اخیراً در سفری که به فنلاند داشت، صراحتا به فنلاندی ها هشدار داد مبنی بر اینکه در صورت عضویت در ناتو منتظر استقرار حجم گسترده ای از نیروهای روسی در جوار مرزهای مشترک روسیه و فنلاند باشند. از دیدگاه روسها همان طور که سخننگوی وزارت خارجه این کشور بیان کرده، این اقدامات به منزله دربرگیری یا محاسبه روسیه است یعنی همان سیاستی که در دوران جنگ سرد جان کنان در چارچوب سیاست دربرگیری در مورد شوری سابق آن را توصیه کرد و عملا چنین سیاستی را غربی ها در دوره جنگ سرد علیه شوروی و اقمار آن دراروپای شرقی دنبال می کردند.
ارزیابی شما دربارۀ موضعی که ناتو در قبال روسیه گرفته، چیست؟

دبیر کل ناتو ادعا کرده است که وضعیت روابط با روسیه نه راهبردی است نه مبتنی بر جنگ سرد، اما عملا مظاهر رفتار ناتو در قبال روسیه را می توان بیشتر در چارچوب سیاست جنگ سرد و روشهایی که مرسوم بوده است تلقی و ارزیابی کرد.

این احتمال وجود دارد که شاهد جنگ سردی دیگری باشیم؟
بیش از اینکه ما بخواهیم بر واژه ها تاکید کنیم باید بر رویکردها و سیاست اعمالی تاکید کنیم. چه روابط کنونی روسیه و غرب، روسیه و ناتو را روابط جنگ سردی بنامیم و چه واژه دیگری را در این مورد به کار ببریم، اقدامات، تدابیر و مجموعه رویکردی که ناتو در قبال روسیه در پیش گرفته است، بیشتر در این چارچوب (جنگ سرد)  قابل تعبیر است. در مقابل هم رفتاری که روسیه در قبال اقدام خصمانه ناتو در پیش گرفته است باز هم در این چارچوب قابل تامل است.

پیامد های تهدیدات واشنگتن علیه مسکو و بالعکس را چگونه پیش بینی می کنید؟

روابط آمریکا و روسیه اکنون در دروه پسا جنگ سرد به پایین ترین حد رسیده است. زمانی که اوباما در سال 2009 روی کار امد، سیاست ریست کردن روابط و احیای آن را پیش گرفت، اما بحران اوکراین به منزله عقب گردی در مورد اعمال این رویکرد بوده است. ما شاهد این هستیم که روابط طرفین در ابعاد مختلف سیر نزولی را طی می کند. طبیعتا این نزول ارتباط نه تنها در بعد نظامی، سیاسی و اقتصادی در جریان است بلکه در بعد دیپلماتیک هم تاثیر به سزایی داشته است. اعمال فشار دیپلماتیک و اخراج دیپلمات‌های دو کشور از پایتخت‌های یکدیگر که در تازه ترین اقدام شاهد بودیم گواه این امر است و در این مورد روسها هم طبیعتا اقدام متقابل صورت خواهند داد.

برخی تحلیلگران در واکنش به نشست ناتو در ورشو گفتند که روسیه در ورشو محاصره شده است این به چه معناست؟

سیاستی که ناتو در حال حاضر پیش گرفته است، در واقع دنباله همان سیاستی است که در دوره پسا جنگ سرد (1999میلادی) پیش گرفت. ناتو پس از چند سال بلاتکلیفی در دوره پس از فروپاشی شوروی سیاست جدیدی را تعریف کرد، با توجه به فلسفه وجودیش یعنی همان تهدید کمونیسم که از بین رفته بود باید فلسفه دیگری را برای ادامه فعالیت فراهم می کرد. لذا برای اینکه به بقای خودش ادامه دهد سیاست و رویکرد با دشمنان جدید تعریف کرد. لذا ما شاهد بودیم ناتو سیاست گسترش به سوی شرق را در پیش گرفت،  یعنی اگرچه در در دوره جنگ سرد ناتو محدود به اروپای غربی و شرقی بود اما در دوره پسا جنگ سرد با اتخاذ سیاست گسترش به شرق تلاش کرد کشورهای اروپای شرقی، مرکزی و کشورهایی که قبلا عضو پیمان ورشو بودند را به عضویت خودش در بیاورد.

از دیدگاه روسیه این سیاست به ویژه در مورد کشورهایی که در همسایگی مستقیم روسیه هستند، یعنی کشورهایی که به آنها اصطلاحا کشورهای حوزه خارج مرزی گفته می شود، به منزله یک خط قرمز بزرگ است و تهدیدی بر امنیت ملی روسیه محسوب می شود. روسها علیرغم سکوت نسبی که در مورد بقیه کشورها در پیش گرفتند اما در مورد دو کشور اوکراین و گرجستان ساکت ننشستند و مخالفت شدید خودشان را برای عضویت آنها در ناتو اعلام کردند. در جنگ 2008 با گرجستان هرچند به بهانه حمله گرجی ها به اوستیای جنوبی صورت گرفت اما در واقع زهر چشمی بود که روسیه از دولت غربگرای گرجستان گرفت که خیال پیوستن به ناتو را از سر بیرون کند.

غرب در مورد دولت اوکراین هم که در سال 2004 تا 2010 رئیس جمهور غربگرا روی کار بود تلاش زیادی کرد که اوکراین را به عضوت ناتو در بیاورد که روسیه با اعمال انواع فشارها مانع از تحقق این مساله شد. در نهایت با روی کار آمدن یاناکوویچ رئیس جمور روسگرای اوکراین که در سال 2014 سرنگون شد، اوکراین قصد پیوستن به ناتو را نداشت، اما اکنون دولت غربگرای اوکراین به رهبری پوروشنکو، عزم جدی دارد که کی یف را به عضویت سازمان پیمان اتلانتیک شمالی در بیاورد که این مساله خط قرمز بزرگ روسیه خواهد بود و قطعا با این مساله مقابله جدی خواهد کرد.

در عین حال ناتو در سیاست گسترش به شرق و مرحله بعدی گسترش به شمال قصد دارد روسیه را اصطلاحا محاصره کند. به یک معنا اگر خلاصه کنیم روسیه را خفه کند و مانع از اقدامات ان در اورپا شود.

این مناقشات چه هزینه- فرصتی برای ایران خواهد داشت؟
تشدید تنشها بین روسیه و غرب طبیعتا باعث خواهد شد که همگرایی دو قدرت، روسیه و قدرتهای اروپایی و امریکا در حوزۀ تصمیمات بین المللی دچار واگرایی شود از جمله در زمینه نحوه برخورد با ایران. این فرصتی برای کشورمان ایجاد می کند که به نظرم اصطلاحا فرصت تنفس می توان تعبیر کرد، و ما می توانیم از اختلافات این قدرتها در راستای منافع ملی بهره برداری کنیم.