صالحی: اس‌۳۰۰ از فردو محافظت می‌کند

به گزارش خبرگزاری خبرهدف علی اکبر صالحی معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی در برنامه گفتگوی ویژه خبری شبکه 2 درباره پیشرفتهای هسته ای کشور توضیح داد که در ادامه مشروح این گفتگوی ویژه را می خوانید:

آیا دو نیروگاه جدید در چهارچوب طرح بلند مدت است؟
بله، برنامه بلندمدت مطالعات هسته ای تحت عنوان مطالعات توسعه اجتماعی اقتصادی ایران در افق 20 ساله قبل از انقلاب توسط شرکت SRI تهیه شده بود و قرار بود 20 هزار مگاوات انرژی هسته ای تا 1990 می داشتیم. انقلاب باعث توقف پروژه ها شد. 2 نیروگاه در بوشهر در حال احداث داشتیم که قرار بود از سال 59، هر 2 سال یک بار، نیروگاه های هسته ای وارد مدار شود. در دارخوین نیروگاه هسته ای را فرانسوی ها داشتند می ساختند که رفتند. بعد از جنگ، نظام تصمیم گرفت پروژه ساخت نیروگاه های هسته ای را دنبال کند. ولی با این تفاوت که باید خوداتکا باشیم. وقتی ورود به ساخت نیروگاه ها گرفت.

بعد از انقلاب چه اتفاقی افتاد؟
در نهایت قرار شد 8 نیروگاه هسته ای داشته باشیم که سهم این نیروگاه ها در افق 15 ساله حدود 85 هزار مگاوات بود. یعنی 8 تا 10 درصد از تولید برق، باید هسته ای می بود. یکی از دلایل مشکل در محاسبات این بود که باید از بعد اقتصادی خیلی از پارامترها را در نظر می گرفتیم که در کشور نمی شد به صورت دقیق در نظر گرفت.

چطور؟
مثلا درباره نرخ تنزیل بانکی، هر کسی یک عددی می دهد. مثلا نرخ سوختهای فسیلی را چقدر در نظر می گیریم؟ سوخت فسیلی برای نیروگاه ها تقریبا مجانی است. اگر مجانی بگیریم نیروگاه هسته ای قابل رقابت نیست. باید قیمت سوخت را چطور بگیریم؟ جهانی؟ فوب خلیج فارس؟ معلوم نیست. مجلس توصیه موکدی دارد که تا 20 هزار مگاوات نیروگاه هسته ای دایر کند. مقام معظم رهبری نیز یکی دوبار در سخنرانی های خود تاکید فرمودند حداقل 20 هزار مگاوات باید تولید برق هسته ای در افق بلندمدت داشته باشیم. ما همان 20 هزار مگاوات را به عنوان افق بلند مدت در نظر می گیریم. در افق میان مدت 8 هزارمگاوات مد نظر است. امروز کلنگ زنی دو نیروگاه 1057 مگاواتی انجام شد.

میان مدت افق چند ساله است؟
15 ساله. نیروگاه هایی که امروز کلنگ خورد 10 سال و نیم طول می کشد تا در مدار قرار گیرد. الان هم داریم با کشورهای دیگری به جز روسیه مذاکره می کنیم. با چین داریم به جد مذاکره می کنیم. قدمهای بلندی در این خصوص برداشتیم ولی به نتیجه نهایی نرسیده ایم. کشورهای دیگر هم اعلام آمادگی کرده اند. با چین خیلی جلو رفته ایم؟

چین در صنعت هسته ای خوشنام است؟
بله، چین 20 نیروگاه در دست احداث دارد. نیروگاه های بزرگ چین، برگرفته از طراحی های آمریکاست. 2 نیروگاه در پاکستان می سازند. نیروگاه چیزی نیست که هر کشوری بخواهد بسازد. استانداردها و نمونه ها را باید دید. چین این شرایط را دارد. در طول این 10 سال و نیم که نیروگاه ها در حال احداث است، در ارتباط با احداث نیروگاه های دیگر هم اقدام می کنیم و ممکن است شروع به احداث نیروگاه های جدید کنیم.

چرا 10 سال و نیم با روسها قرارداد بستید؟
این قرارداد است. درباره نیروگاه بوشهر بی انصافی شده و افکار عمومی مطلع نشده است. به طور معمول 8 سال ساخت نیروگاه طول می کشد. البته کره ای ها 5 ساله می سازند که استثنایی است. نیروگاه بوشهر 10-15 سال رها شده بود و به جد از جنگ آسیب دیده بود. شرایط این سایت بسیار تاسف بار بود. روسها الان وارد برای تکمیل نمی شدند.

ولی آن زمان روسها با فروپاشی شوروی مواجه بودند و ورود پیدا کردند. آنها فناوری غربی نیروگاه بوشهر را با فناوری شرقی همساز کردند. مبدل های حرارتی غربی ایستاده است و سازه های بوشهر برای مبدل حرارتی ایستاده طراحی شده بود. ولی مبدلهای حرارتی روسها افقی بود که باید کاملا ساختمان تغییر می کرد. موارد مانند این زیاد بود. البته واقعا اینطور نیست که ساخت بوشهر زمان زیادی طول کشید. الان با روسها 10 و نیم سال طول کشیده. البته زودتر کار کنند ما مشوق می دهیم و اگر دیر کنند جریمه می شوند.

نقش متخصصان ایرانی در این دو نیروگاه چقدر است؟
بخش ساختمانی را ایران متکفل است که 30 درصد قرارداد می شود. در ارتباط با تجهیزات هم بخش قابل توجهی از تجهیزات خارج از جزیره هسته ای را می توانیم بسازیم. شیرآلات و پمپ ها را می سازیم. درقرارداد مسئله را طوری دیده ایم که اگر صنایع ایران آمادگی ساخت استاندارد قطعات را داشته باشند، روسها آماده واگذاری هستند. ما می دانیم قطعاتی مانند مخزن تحت فشار و پمپ های عظیم را نمی توانیم بسازیم. توربین و ژنراتور بسیار بزرگ است و ما آمادگی نداریم. در راهبرد جدید خود دنبال نیروگاه کوچک هستیم.

در چه زمانی دنبال ساخت نیروگاه های هسته ای 360 مگاواتی هستیم؟
قبل از تشدید شدن تحریم با شرکتهای اروپایی داشتیم طراحی این نیروگاه ها را مرور می کنیم و عیب و ایرادها را می گیرند. آنها 3-4 سال اخیر رها کردند و رفتند. الان مجددا آمده اند و در حال عقد قرارداد ساخت راکتور 360 مگاوات هستیم که قرار است در دارخوین ساخته شود. الگو از سوئیس است و بر اساس آن طراحی جدیدی صورت گرفته. طراحی مفهومی تمام شده و طراحی پایه انجام گرفته. شرکت قبلی سوئیسی بود و الان شرکت سوئدی است. البته این شرکت بین کشورهای اروپایی مختلط است.

قراردادهای تامین سوخت چطور است؟ از تولیدات خود استفاده می کنیم؟
ما اختیار داریم سوخت را از روسیه بگیریم یا از خودمان استفاده کنیم. فرض کنید تا 8 سال آینده حجم سوخت را بتوانیم داشته باشیم، قراردادی با روسها برای تامین سوخت خواهیم داشت. این قرارداد باز و منعطف است. در یک افق 15 ساله که باید 190 هزار سو داشته باشیم در شرایطی هستیم که سوخت سالانه یک نیروگاه 1000 مگاواتی را تامین کنیم. همچنین قراردادی که با روسها درباره ساخت سوخت داریم و در برجام هم طرفها متعهد به کمک به ما برای ساخت سوخت شده اند، امیدواریم به لطف خدا در شرایطی باشیم که تامین سوخت یک نیروگاه برای هر سال را داشته باشیم.

پس مانع سوخت 300 کیلویی که در برجام وارد شده است، چیست؟
آنها می گویند اگر شما اورانیوم غنی شده داشته باشید و در معرض تشعشعات قرار بگیرد، از برجام معاف می شود. ما داریم سوخت بوشهر را همینطور می آوریم و غنی شده هم هست، ولی معاف از آن حد 300 کیلویی مصرح در برجام است. این سوختها معاف از 300 کیلوگرم است. کارگروهی برای شرایط معاف شدن اورانیوم غنی شده به سوخت داریم. این کارگروه هفته آینده جلسه ای در نیویورک دارند و مشخص می کنند در چه شرایطی سوخت از این سقف 300 کیلویی معاف می شود. این دومین جلسه کارگروه است.

می توانیم تولید سوخت در داخل داشته باشیم؟
طبق برجام اصلا ما باید به این مرحله به خصوص در راکتور آب سنگین اراک برسیم. در برجام آمده که سوختهای بعدی در ایران ساخته می شود. مثلا اگر مدرن سازی راکتور اراک 5 ساله باشد، اولین سوخت را چینی ها در اختیار ما می گذارند ولی از 6 سال دیگر به بعد، ما سازنده سوخت برای راکتور اراک خواهیم بود. درباره راکتور تهران هم سوخت 20 درصدی را خودمان می سازیم.

قراردادی که درباره طراحی اراک باید انجام می شد، منعقد شد؟
بله، شاید بالای 8 جلسه بین متخصصان ایران، چین و آمریکایی برای مدرن سازی اراک تشکیل شده. چینی ها 10 روز پیش ایران بودند و آخرین مراحل تنظیم این قرارداد را انجام دادند. در آینده نزدیک قرارداد در چین منعقد می شود. کارگروهی تشکیل شده برای مدرن سازی اراک بین ایران و چین و آمریکا که در پایتختهای این سه کشور تشکیل جلسه می دهند. قبلا شرکت بزرگی را تشکیل داده ایم که 900 مهندس دارد. شبانه روز دارند درباره طراحی راکتور اراک کار می کنند. در برجام آمده طراحی پروژه توسط ایران انجام می شود. طراحی اولیه را در اختیار متخصصان چینی و آمریکایی قرار داده ایم. البته بحث قرارداد پیچی داشت. طبق برجام یک تعهدنامه ای قرار بود تنظیم شود و این تعهد نامه تنظیم و به امضای 5+1 و ایران رسید.

خانم موگرینی هم امضا کردند که تعهد نامه طرف مقابل در ارتباط با مدرن سازی راکتور اراک بود. چیزی به نام قرارداد در برجام نداریم. ما اعلام کردیم نیاز به قرارداد تجاری داریم که جزئیات در آن بیاید. قرارداد بوشهر را تجربه داریم که 2 سال مذاکره کردیم تا منعقد شد. قرارداد چین قبل از برجام مذاکره ها شروع شده بود. 95 درصد مفاد قرارداد روشن شده و 2-3 مطلب دیگر باید روشن شود. طبق وعده ای که به ما دادند شاهد انعقاد این قرارداد در پکن خواهیم بود. می شود بر حسب هفته این زمان را تعیین کرد.

درباره آب سنگین مصوبه ای در کنگره آمریکا درباره منع خرید از ایران داشتند. ما با مشکل مشتری مواجهیم؟
این مشکل ما نیست. در برجام آمده که ذخایر آب سنگین ایران 130 تن باشد. ما 60 تن برای راکتور نیاز داریم. سالی کمتر از 500 کیلو جبرانی می خواهد. ما 25 تن هم برای 50 سال نیاز داریم. ما همه را 130 تن در نظر گرفتیم که برای راکتور اراک نیاز به آب سنگین بیشتری نباشد. البته آب سنگین برای ساخت داروهای جدید استفاده می شود. در صنایع هم استفاده می شود. مثلا 2 تن در سال برای کلیه این نیازها، لازم است. در برجام دیدیم هر چه آب سنگین بالای 130 تن داشتیم در معرض فروش قرار می دهیم. اگر خریدار بود، می فروشیم. خریدار نبود، انبار می کنیم.

انبارش در عمان انجام می شود؟
نه، وقتی به عملیاتی شدن برجام نزدیک شدیم، با آمریکایی ها هم برای فروش آب سنگین مذاکره کرده بودیم. آنها گفتند می خواهیم اطمینان حاصل کنیم بعد از برجام، واقعا آب سنگین را به ما می فروشید. لذا ما آن را تحت حاکمیت خود به عمان بردیم تا ضریب اطمینان آنها بالا برود که 32 تن را به آمریکا می فروشیم. قرار بود طبق قرارداد تجاری محموله تحویل شود. ما پیش قراردادی گرفتیم و بعد که اتفاق 2 میلیاردی افتاد گفتیم باید همه پول را بدهید. الان هم این اتفاق افتاد. بعد متوجه شدیم روسیه هم آب سنگین می خواهد. حدود 70 تن آب سنگین به عمان منتقل کردیم که بقیه هم به روسیه منتقل می شود. یک انبار آنجا اجاره کردیم و کلا این محموله به عمان منتقل شد و دیگر هم چیزی خارج از کشور نخواهیم داشت.

38 تن باقیمانده آب سنگین الزاما باید در عمان بماند؟
نه، این تشخیص خودمان بود انباری را اجاره کرده بودیم. الان الزامی نداریم. الزام ما در معرض فروش قراردادن است. فرضا خریدار نباشد، این مشکل ما نیست.

رهبر انقلاب تاکیدی درباره عدم پذیرفتن الزامات طرف مقابل درباره فیبر کربنی داشتند. آیا تولید داخلی نیاز صنایع هسته ای را تامین می کند؟
الیاف کاربن در خارج تولید می شود نه در داخل. ما این وارد کردیم. الیاف کاربنی که ما استفاده می کنیم از خارج وارد کرده ایم. امیدواریم صنعتگران ما به سمت ساخت این الیاف بروند. روتور با الیاف کاربن تولید می شود. اگر جنس الیاف کاربن را بدانید می توانید سرعت روتور و توان جداسازی سانتریفیوژ را تخمین بزنید. اینها گفتند شما وقتی روتور می سازید اجازه دهید از الیاف کربن شما نمونه گیری کنیم. بنده گفتم به چه استنادی می خواهید این کار با کنید؟ نه در پادمان است نه پروتکل الحاقی. این خواسته توجیه پذیر نیست. هر چند ما مشکلی نداریم و این را داریم از خارج می خریم.

آنها خودشان می دانستند ولی می خواستند دقیق باشند. ما زیر بار نرفتیم. به بن بست رسیدیم. گفتیم ما پیشنهاد داریم. می گوییم چقدر الیاف می خواهیم شما در اختیار ما بگذارید و قبل از اینکه در اختیار ما باشد، هر چه خواستید تست کنید. این در برجام اینطور آمد که آنها الیاف مورد نظر ما را تامین کنند. پس نیاز نیست در داخل کشور این الیاف را تست کنند. برجام عملیاتی شد و همان زمان ما اقدام به خرید الیاف کردیم. به چند کشور نامه دادیم ولی جواب نگرفتیم. آن موقع قرار نبود الیاف به کمیسیون برود. ما مدتی که گذشت شروع به تولید روتور توسط الیاف موجود خودمان کردیم. آنها نگران شدند. گفتند باید مطلع باشیم. گفتیم نه، ما طبق برجام عمل می کنیم. این مسئله ادامه یافت و امریکایی ها برای تامین الیاف ورود کردند ولی میزان قابل ذکر نبود. ما گفتیم اصلا نمی خواهیم. کار خود را طبق برجام انجام می دهیم و منابع نهایی را الان داریم می گذرونیم و تقریبا تفاهم نامه ای تنظیم شده ولی نهایی نشده. روی مقدار الیاف بحث داریم. منتظر مصوبه کمیسیون کالاهای دو منظوره هستیم.

شما گفتید تعداد زیادی دانشمند اروپایی اجازه رفتن به ایران ندارند. آیا این اشکال سر راه تبادلات پابرجاست؟
بله، این یکی از بدعهدی های آمریکاست. این را در قانون بودجه شان لحاظ کردند و گفتند برای صیانت از امنیت داخلی آمریکا این قانون را می گذاریم که اگر کسی از ایران یا کشورهای خاص سفر کنند، از معافیت برخوردار نیستند. این بدعهدی بود. وزارت خارجه اعتراض جدی کرد. آمریکایی ها بازرگانان را معاف کردند ولی توریستها و دانشمندان همچنان این مشکل را دارند.

شما با آقای رونیز صحبت داشتید؟
بله، زیاد صحبت کردیم. آقای کری گفتند اگر توریستها و دانشگاهیان را معاف کنیم این قانون را از انتفاع انداخته ایم. برخی صاحبنظران ما اشتباه فهمیده بودند. یکی گفت فامیل ما رفته ویزای آمریکا بگیرد مشکل نیافته. گفتند حرف صالحی اشتباه است. فکر می کردند این محدودیت برای ماست. بحث این است که 38 کشوری که لغو روادید داشتند نمی توانند به ایران بیایند. الان همکاریها کند شده و وزارت خارجه دارد فشار لازم می آورد تا دانشمندان را مانند بازرگانان معاف کنند.

شما اعضای هیات نظارت بر برجام هستید. خبر جدید چیست؟
این جلسات سخنگو دارد و دبیر شورای عالی امنیت ملی آقای شمخانی سخنگو هستند و هر وقت صلاح بدانند می گویند. تمام مسایل آنجا مطرح می شود. به تفصیل با جدیت مسایل طرح می شود و طوری نیست که اغماض شود. ولی بالاخره تشخیص جمع برای اقدام اعتبار دارد. اگر دکتر شمخانی مصلحت دانستند مطالب را می گویند.

استقرار سامانه اس 300 در اطراف تاسیسات فردو را خیلی پرداختند. استقرار این سامانه چه معنایی دارد؟
پیام دارد فردو نماد صنعت هسته ای کشور و ما می توانیم است. فردو از نظر طبیعی شرایط مستحکمی دارد ولی از باب رساندن این پیام که صیانت از فردو برای ما مهم است و تاسیسات حیاتی را از بعد امنیتی در نظر گرفته ایم و طبیعی است نیروهای مسلح تمام تلاش را برای صیانت از فردو به کار می گیرند.

درباره تحقیق و توسعه مشکلات فعلی شما چیست؟
جا دارد از جناب دکتر روحانی تشکر ویژه کنم که دستور دادند بودجه سازمان انرژی اتمی امسال مستثنی از حیث تخصیص شود. قرار شد تخصیص ما بالا باشد و مشکلی از لحاظ بودجه نداریم. تحقیق و توسعه هم خیلی خوب پیش می رود.